HAYATIMIZ OKUL: 5.SINIF

Su döngüsünün gerçekleşmesini sağlayan enerji Güneş'ten gelir.
GÜNEŞ ENERJİSİ VE ÖNEMİ:
Güneş, yeryüzünün ısı ve ışık kaynağıdır. Güneş enerjisi, ısı enerjisine dönüşerek Dünya'mızı ısıtır.

Güneş enerjisi etrafa ışınlarla yayılır.

Hava olayları (yağmur, kar, dolu, rüzgâr vb.) Güneş'in ısı etkisiyle gerçekleşir.
Su döngüsünün gerçekleşmesi için buharlaşmanın meydana gelmesi gerekir.Buharlaşma her sıcaklıkta olabilir. Güneş, yeryüzündeki suyu buharlaştırarak su döngüsünün devamını sağlar.

Evleri, iş yerlerini ısıtmak için kullandığımız kömür, fuel-oil vb. yakıtlar, taşıtların çalışmasını sağlayan petrol ürünleri de Güneş'in etkisiyle oluşmuştur. Biz bu maddelerde depolanmış Güneş enerjisini kullanırız.

Yel değirmenlerinde, barajlarda elektrik üretilmesini sağlayan enerjilerin kaynağı da Güneş'tir.

Bitkiler, güneş ışığını kullanarak besin üretir. Vücudumuz için gerekli olan enerjiyi besinlerden alırız. Dolayısıyla yediğimiz bu besinlerdeki enerjinin kaynağı da Güneş'tir.Kısaca yeryüzündeki bütün enerjilerin kaynağı Güneş'tir.

Güneş'in yaydığı enerjinin çok az bir kısmı Dünya'mıza ulaşır.
Güneş ışınları her cisimde farklı ısınma meydana getirir. Koyu renkli cisimler, açık renkli cisimlerden daha çok ısınır.
Kışın koyu, yazın açık renkli giysiler giyeriz.Çünkü koyu renkler güneş ışınlarını emer ve bizi daha çok ısıtır.

Güneş ışınları, yeryüzüne ulaştığında toprağı ve suyu da ısıtır. Toprak ve su da etrafındaki havayı ısıtır. Hava bulutluyken de güneş ışınları yeryüzünü ısıtır ancak bulutlar ışınların yere ulaşmasını engeller.

Güneş enerjisinden yararlanmak için birçok yöntem geliştirilmiştir:

Güneş enerjisinden çoğunlukla ısıtma amacı ile yararlanılır.
Ülkemizde sıcak bölgelerde kullanılan güneş panelleri güneş ışınlarıyla ısıyı toplar. En çok sıcak su elde etmek için kullanılır. Güneş panelleri güneş enerjisini ısı enerjisine dönüştürür.

Güneş enerjisinden elektrik elde etmek için kullanılan güneş pilleri birçok cihazın çalıştırılmasında ucuz enerji sağlar. Hesap makinesi, saat, fotoğraf makinesi ve uzay araçlarında güneş pilleri kullanılır.

Bazı ülkelerde güneş fırınları kullanılır. Güneş enerjisini, ısı enerjisine dönüştürdüğü için ısınan fırında yiyecekler pişer.

DERS 1
ÜNİTE: 3 KUVVET VE HAREKET
KONU: KUVVETLER-MIKNATISLAR
KUVVETLER

Temas Gerektiren Kuvvetler

Çevremizdeki cisimleri hareket ettirmek için itme veya çekme kuvveti uygularız.Sıraya oturmak için sandalyeyi çekmek, pencereyi açmak, arabadan inmek için kapısını itmek gibi.

Cisimlere temas ederek (dokunarak) itme ya da çekme kuvveti uygularız.
Bazen de hareket ettirmek istediğimiz cisimlere başka cisimleri temas ettirerek harekete geçiririz.
Bilardo oynayan bir insan topu harekete geçirmek için isteka yardımıyla topa kuvvet uygular ve top hareket ederek bu kuvvetin etkisini diğer toplara iletir.Topların hareketi için temas gerektiren kuvvet uygulanmıştır.

Rüzgârın cisimleri hareket ettirmesi de temas gerektiren kuvvet etkisiyle olmaktadır. (Hava moleküllerinin cisimlere çarpması)

Temas gerektiren kuvvet uygulayarak;

Duran cisimleri hareket ettirebiliriz. Hareket eden bir cismi durdurabiliriz. Vurma, bükme, sıkma, germe yoluyla cisimlerin şekillerini değiştirebiliriz. Kuvvetin etkisiyle sallanma, dönme, hızlanma, yavaşlama, yön değiştirme hareketleri meydana gelebilir.Topu yukarı doğru atmak için temas gerektiren kuvvet uygularız.
Uyguladığımız kuvvet yeterli değilse:

Cismi hareket ettiremeyiz.Hareket hâlindeki cismi durduramayız.Cismin şeklini değiştiremeyiz.

Temas Gerektirmeyen Kuvvetler

Havaya atılan topun ve yağmur damlalarının yere düşmesini sağlayan etki yer çekimi kuvvetidir. Yer çekimi kuvveti bütün cisimleri yerin merkezine doğru çeker. Yer çekimi kuvveti yeryüzündeki tüm varlıklara etki eder. Varlıkların uzaydaki gibi uçuşmamasının nedeni yer çekimi kuvvetidir.

Bir mıknatısı toplu iğnelere yaklaştırdığımızda toplu iğneler mıknatısa doğru yönelerek ona yapışır.

Plastik bir tarağı veya ebonit çubuğu yünlü bir kumaşa sürterek küçük kâğıt parçalarına yaklaştırdığımızda kağıtlar tarağa yapışır.
Sonuç olarak yerçekimi kuvveti, mıknatıs ve tarak (veya ebonit çubuk) tarafından cisimlere temas gerektirmeyen kuvvet uygulanmıştır.

Mıknatıslar Hangi Maddeleri Çeker?
Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği gösteren maddelere mıknatıs adı verilir.

Mıknatısın çekme özelliğine manyetik özellik denir.
Mıknatısın çektiği demir, nikel, kobalt gibi maddeler de manyetik madde adı alır.
Mıknatısın çekmediği maddeler manyetik olmayan maddeler olarak adlandırılır.

Plâstik, kâğıt, silgi, porselen, tahta, alüminyum, bakır, taş, beton, sünger, cam manyetik olmayan maddelerden bazılarıdır.

Mıknatıslar demir, nikel gibi maddelere kuvvet uygulayarak çekmenin yanında birbirlerine de kuvvet uygular. Mıknatısların birbirlerine uyguladıkları itme-çekme kuvveti yukarıdaki şekilde gösterildiği gibidir.

Aynı kutuplar birbirini iter.

Zıt kutuplar birbirini çeker.

Mıknatısın çekim kuvvetine manyetik kuvvet denir. Manyetik kuvvet, mıknatıslar uzaklaştıkça azalır. Mıknatıslar yaklaştıkça artar.

Mıknatıslarda iki kutup bulunur.
Kuzeyi gösteren ucu N kutbu,

Güneyi gösteren ucu S kutbu olarak adlandırılır.

Bütün mıknatısların iki kutbu bulunur.

Mıknatısların Yapısı ve Özellikleri

Buzdolabı kapağında, hoparlarlörde, elektrik motorlarında mıknatıs kullanılır.Mıknatıslar doğal olarak bulunabildiği gibi yapay olarak da üretilir.
Araç gereçlerde kullanılan mıknatıslar yapay mıknatıstır. Yapay (sunî) mıknatıslar çeşitli şekil ve yapıda olabilir.
Yapay Mıknatıslar:

Çubuk mıknatıs, silindirik mıknatıs, at nalı mıknatıs, U mıknatıs, halka mıknatıs.

Bir çubuk mıknatıs ikiye bölündüğünde yine iki kutuplu iki küçük mıknatıs elde edilir.

Bir mıknatıs kırıldığında oluşan parçalar mıknatısın tüm özelliklerini taşır. Her bir parça demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çeker. Bu parçaları birbirine yaklaştırdığımızda aralarında itme ve çekme olur. Parçalardaki zıt kutuplar birbirini çeker, aynı kutuplar birbirini iter.

Mıknatıslanma

Metal bir cismi mıknatısa aynı yönde sürttüğümüzde cisim mıknatıslanır. O cisim de mıknatısın çektiği maddeleri çeker.

Metal kaşığı mıknatısla aynı yönde sürtelim. Sonra kaşığı toplu iğnelere yaklaştıralım. Kaşığın toplu iğneleri çektiğini görürüz.

Mıknatısların Kullanım Alanları

Hurdalıklarda büyük metal cisimleri kaldırmak için kullanılır.(elektromıknatıs)

Geri dönüşümü sağlanmak üzere toplanan kâğıtlar arasındaki metal parçalarını ayırmak için kullanılır.

Buzdolabı kapaklarında kullanılan mıknatıslar kapakların kapanmasını sağlar.

Bazı dolapların kapaklarında kullanılır. Kapaktaki demir parçası mıknatıs tarafından çekilir, kapak kapanır.

Çantaların kapaklarında da kolay kapansın diye mıknatıs kullanılır.

Fabrika bacalarından çıkan dumanlarda bulunan küçük metal parçaları mıknatıslarla tutulur. Böylece çevreye zarar vermesi önlenir.

Dikkat: Mıknatıslar, elektronik eşyalara zarar verebilir. Bu nedenle mıknatısları ve içinde mıknatıs bulunan nesneleri televizyon, bilgisayar, radyo, cep telefonu, disket, CD, banka kartlarından uzak tutmalıyız

C. ISI MADDELERİ ETKİLER

Maddeler Isının Etkisiyle Genleşir
Katılarda Genleşme
Isının etkisiyle sıcaklıkları artan maddelerin boyutları da değişir.
Isının etkisiyle maddelerin boyutlarının değişmesine genleşme denir.
Genleşme, maddelerin cinsine göre farklılık gösterir.
Gözlük camları çerçeveler ısıtıldıktan sonra takılır. Böylece ısının etkisiyle çerçeveler genleşirse camın düşüp kırılması önlenmiş olur.

Sıvılarda Genleşme
Ağzına kadar dolu olan çaydanlık ya da tencere ısıtılınca taşar. Bu olay yalnızca katıların değil, sıvıların da genleştiğini gösterir. Genleşen suyun hacmi arttığı için çaydanlığa sığamaz, taşar.
Sıvılar, katılara göre daha fazla genleşir. Çaydanlıktaki su genleşirken, çaydanlık da genleşir. Ancak su daha fazla genleştiği için taşar.
Termometreler sıvıların genleşmesinden yararlanılarak yapılmıştır. Termometrelerde civa ya da renklendirilmiş alkol kullanılır. Termometrenin içindeki sıvı, sıcaklık arttığında genleşerek yükselir. Sıvının seviyesine karşılık gelen sayı o maddenin sıcaklığını gösterir.

Ne Kadar Genleşir?
Maddeler ısı aldıklarında ne kadar genleşirse ilk sıcaklığına döndüğünde o kadar büzülür, ilk sıcaklık ile son sıcaklık arasındaki fark fazlaysa genleşme de fazla olmuştur. Fark azsa genleşme de az olmuştur. Termometredeki sıvının ilk ve son sıcaklıkları arasındaki fark fazla olduğu için sıvı çok genleşmiştir diyebiliriz.
Termometreyi buz dolu bir kaba koyduğumuzda içindeki sıvı daha çok büzülür.

Not: Yerkabuğunu oluşturan kayaçların sıcaklığın etkisiyle genleşip büzülmesi toprağın oluşmasına neden olan etkenlerden biridir.
Gazların hacmi ısının etkisiyle büyük ölçüde artar. Bu nedenle bitmiş deodorant ya da sprey kutularını ateşe atınca patlar. Kutuların içinde çok az miktarda gaz kalır. Kutu ateşe atılınca çok az olmasına rağmen gaz genleşerek kutuyu patlatır. Bu nedenle boş deodorant kutularını kesinlikle ateşe atmamalıyız.
Gazlar, sıvı ve katılara göre daha fazla genleşir.

Genleşmenin Olumlu Etkileri
1. Gazların genleşmesinden yararlanarak insanlar balonu yapmışlardır. Balondaki hava ısıtılır. Isınan hava genleşerek hafifler. Böylece balon yükselir, içindeki hava soğuyunca balon alçalır.
2. Yangın sırasında sıcaklığın yükselmesi ile genleşen maddelerin devre oluşturmasıyla yangın alarm sistemleri yapılmıştır.
3. Termometreler maddelerin sıcaklıkla genleşmesi özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır.
4. Ütü, fırın, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinelerinde kullanılan termostatlar genleşme oranları farklı maddelerden yapılır. Belli bir sıcaklığa ulaşınca termostatlar devreyi ya kapatarak ya da açarak cihazın sıcaklığını ayarlar.

Genleşmenin Olumsuz Etkileri
1. Yazın genleşen elektrik telleri, kışın büzülünce çok gerilip kopabilir.
2. Sıcak su konan cam bardak ya da tabaklar ani genleşmeden dolayı kırılabilir.
3. Çerçeveler genleştiği için gözlük camları düşüp kırılabilir.
4. Metal malzemelerle yapılan levha, köprü, boru hattı ve tren yollarında genleşmenin etkisiyle bükülmeler olabilir. Önlem olarak köprüler, raylar yapılırken boru hatları döşenirken genleşme payı bırakılır.
5. Mutfak tüpleri, konserve kutuları ve spreyler aniden ısınınca patlayabilir.
6. Kullanılan malzemelerin sık sık genleşip büzülmesi binanın yıpranmasına neden olur.

Buharlaşma
Bulutun oluşmasını hatırlayalım: Yeryüzü sularının ısının etkisiyle buharlaşmam sonucu bulutlar oluşur. Eğer hava sıcaklığı fazla ise buharlaşma daha çok olur. Çünkü su buharlaşırken çevresinden ısı alır.
Kolonya döktüğümüzde elimiz ıslanır. Bir süre sonra elimizin ıslaklığı gider çünkü kolonya buharlaşır. Bu sırada elimiz serinler. Bunun nedeni kolonya buharlaşırken elimizden ısı almasıdır.
Sıvılar buharlaşabilmek için çevreden ısı alır. Yağmur yağdıktan sonra havanın soğumasının nedeni yağmur sularının buharlaşırken etraftan ısı almalarıdır.
Oyun oynadığımızda terleriz. Terleyince vücudumuz serinler. Çünkü ter buharlaşırken
vücudumuzdan ısı alır.
Yukarıda anlattığımız olayların tümünde sıvı maddeler buharlaşarak gaz hâle geçmiştir. Sıvılar buharlaşırken çevreden ısı alır.
Sıcak ortamlarda buharlaşma daha fazla olduğu için yazın çamaşırlar erken kurur. Buharlaşma her sıcaklıkta olur. Kışın da buharlaşma olur. Ancak kışın suyun buharlaşması uzun zaman alır.

Bir Sıvının Buharlaşması Nelere Bağlıdır?
1. Havanın sıcaklığı: Soğuk havalarda buharlaşma az olur. Kışın çamaşırlar geç kurur.
2. Havadaki nem oran: Havadaki su buharı (nem) oranı fazla ise buharlaşma az olur. Karadeniz Bölgesi'nde havanın nem oranı fazla olduğu için deniz suyu az buharlaşır.
3. Rüzgâr: Rüzgâr buharlaşmayı hızlandırır.
4. Suyun yüzey genişliği: Geniş yüzeylerde buharlaşma hızlı olur. Şekildeki pembe ve sarı kaba aynı miktarda su konuyor. İki kap da aynı ortamda bir süre bekletiliyor. Kaplardaki su eşit büyüklükteki bardaklara boşaltılıyor. Sarı kaptan boşaltılan su miktarı az olur.
Buharlaşma sıvının yüzeyinde meydana gelir. Sarı kaptaki suyun yüzeyi daha geniş olduğu için bu kaptaki su daha çok buharlaşır.
Yeryüzündeki okyanusların yüzeyleri geniş olduğu için okyanuslarda özellikle Pasifik (Büyük) Okyanus'ta buharlaşma daha fazla olur.

Okyanus, Deniz ve Göllerin Suyunda Bulunan Tuz Buharlaşır mı?
Okyanus, deniz ve göllerde de su buharlaşınca tuz dibe çöker. Yurdumuzdaki Tuz Gölü'nde yazın çok buharlaşma olur. Gölün kıyılarında tuz kalır. Bu tuzlar toplanarak yemeklik tuz elde edilir.

Yoğuşma
Bulutları oluşturan su buharı, soğuk hava katmanında yoğuşarak su damlacıklarına, sonra da yağmura dönüşür.
Buzdolabından çıkardığımız soğuk bir kabın dış yüzeyinde buğulanma olur. Bunun nedeni havada bulunan su buharının soğuk kabın dış yüzeyine çarparak yoğuşmasıdır.
Su buharı, soğuk ortamlarda yoğuşarak sıvı hâle geçer. Gaz hâlindeki maddeler yoğuşurken çevreye ısı verir. Çevre sıcaklığının düşmesi yoğuşmayı hızlandırır.
Metin, bir erlene su doldurup ağzını delikli tıpa ile kapattı. Tıpaya suya değmeyecek şekilde bir termometre geçirdi. Erleni ispirto ocağında ısıttı. Erlenin içinde su buharı oluşmuştu. Bu sırada termometrenin sıcaklığı gittikçe artmıştı.
Erleni ispirto ocağından alarak buz dolu kabın içine koydu. Soğuk ortama konulunca erlenin içindeki su buharı yoğuşmaya başladı. O sırada termometrenin sıcaklığı yükselmişti. Bunun nedeni su buharı yoğuşurken etrafına ısı vermiştir.
Su buharlaşırken ısı alır, yoğuşurken aldığı ısıyı geri verir.
Gaz madde soğuk ortamlarda ısı kaybederek yoğuşur. Gaz madde ısı verdiği için soğuk ortam ısınır. Bazı günler yağmur yağarken havanın sıcak olmasının nedeni budur.
Sıvı madde ısı aldığında buharlaşarak gaz hâline geçer. Gaz madde aldığı ısıyı verdiğinde yoğuşarak tekrar sıvı hâle geçer.

Kaynama
• Bir kaba su koyup ısıttığımızda suyun sıcaklığı gittikçe artar. Sıcaklık arttıkça buharlaşma hızlanır.
• Isı vermeye devam ettiğimizde suyun içinde kabarcıklar oluşmaya başlar. Su belli bir sıcaklığa geldiğinde kabarcıklar hâlinde buharlaşmaya başlar. Bu olaya kaynama denir. Suda oluşan kabarcıklar su buharıdır.
• Kaynayan suyu ısıtmaya devam ettiğimizde suyun sıcaklığı değişmez. Su kaynarken sıcaklığı sabit kalır. Çünkü kaynama sırasında suya verilen ısı enerjisi buharlaşma için kullanılır.

Kaynama ve buharlaşmayı karşılaştırırsak;
Kaynama
• Sıvının her yerinde olur.
• Belli bir sıcaklıkta gerçekleşir.
• Kaynama süresince sıcaklık değişmez.
• Sıvının hızla buharlaşmasıdır.
.Buharlaşma
• Sıvının yüzeyinde olur.
• Her sıcaklıkta gerçekleşir.
• Buharlaşan maddelerin sıcaklığı değişebilir.
• Sıvının ısı alarak gaz hâle geçmesidir.

Erime ve Donma
Bir kaba buz doldurup oda sıcaklığında beklettiğimizde buz erimeye başlar. Buz erirken çevresinden ısı alır.
Buzun erimesi sırasında sıcaklık değişmez. Sabit kalır. Çünkü çevreden alınan ısı hâl değiştirme için kullanılır.
Eriyen suyu buzluğa koyup bekletirsek ısı vererek donar.
Ortamın sıcaklığı katı bir maddenin erime hızını etkiler.
Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime denir.
Isı kaybeden sıvı bir made donarak katı hâle geçer.
Eriyen maddelerin hacmi artar. Suda bu durumun tersi olur. Su donunca hacmi artar. Bu nedenle sular donunca su boruları patlar.
Buharlaşma - Yoğuşma - Erime - Donma - Kaynama
1. Erime ve buharlaşma olayları gerçekleşirken madde çevresinden ısı alır.
2. Yoğuşma ve donma olayları meydana gelirken madde ısı kaybeder.
3. Sürekli ısıtılan katı bir madde sırası ile sıvı ve gaz hâline geçer.
4. Şekildeki buz sürekli ısıtılırsa eriyerek su olur. Isı verilmeye devam edildiğinde su kaynayarak buharlaşır. Borudan çıkan su buharı soğuk kaba çarptığında yoğuşarak su damlacıklarına dönüşür ve ağırlaşan damlacıklar mavi kaba damlar.
5. Isıtılan maddeler hâl değiştiriyorsa sıcaklık değişmez, sabit kalır. Eğer madde hâl değiştirmiyorsa sıcaklık artmaya devam eder.
6. Kaynama, erime ve donma olayları belli bir sıcaklıkta gerçekleşir.

ÜLKELER VE EKONOMİK ALIŞVERİŞ:

Mal hizmetlerin alınıp satılması alışveriş olarak adlandırabiliriz. Alışverişlere ekonomik faaliyetlerdir. Ekonomik faaliyetler kişiler arasında yapılabildiği gibi ülkeler arasında da yapılabilir.

Ülkeler, ihtiyaçlarını karşılamak için üretim yaparlar. Bazı ürünlerin üretimi yetersiz kaldığında bu ihtiyaçlarını diğer ülkelerden karşılarlar. Böylece ülkeler arasında ekonomik alışveriş oluşur. Satın aldığımız bazı ürünlerin etiketlerinde "Made in Taivvan", "Made in Japon" gibi ifadeler görürüz. Bunlar, o malın nerede üretildiğini belirten ifadelerdir.

Ticaret: Bir ürün ya da hizmetin alınması ya da satılması yoluyla ekonomik etkinliklere ticaret denir. Farklı ülkelerdeki insanların birbirleriyle ticaret yapmasına dış ticaret denir. Ülke içerisinde yapılan ekonomik faaliyetlere ise, iç ticaret denilmektedir.

İHRACAT:
Bir ülke ürettiği ürünlerin fazlasını başka ülkelere satar. Buna ihracat denir.

Dünya ihracat listelerinde Türkiye 33. en büyük ihracatçı konumunda yer alıyor. Bu listede Almanya 1,36 trilyon dolarlık ihracatıyla başı çekerken onu Çin, ABD ve Japonya takip etmektedir.

Başlıca İhraç Ettiklerimiz:
Tarım Ürünlerimiz: Pamuk, fındık, kuru incir, çekirdeksiz kuru üzüm, turunçgiller, tütün, antepfıstığı, çay, zeytin ve zeytinyağı, kuru kayısı.
Hayvansal Ürünlerimiz: Yün, deri, yumurta,canlı hayvan.
Madenlerimiz: Krom, bakır, demir, tuz, çinko,bor minerali, manganez, cıva, mermer
Dokuma ve Tekstil: Pamuk ipliği, kumaş, hazır giyim, deri eşya, halı
Sanayi Ürünleri: Demir-çelik, otomobil, beyaz eşya, televizyon, mobilya, kimyasal ürünler, gübre, cam, seramik, çimento

Toplam ihracatımızın yaklaşık %40'ını oluşturan ilk 7 ülke şunlardır:

Almanya,
İngiltere,
İtalya,
Fransa,
Rusya
İspanya
ABDKomşu Ülkelerin İhracatımızdaki Yeri:
Yunanistan, Bulgaristan, İran, Azerbaycan, Suriye, Gürcistan şeklinde sıralanmaktadır. Ülkemizin komşu ülkelerle olan ihracatında ana ürün sanayi ürünleridir. Bu durum ülkemizin komşu ülkelere göre saniyede geliştiğinin göstergesidir.

İTHALAT:
Bir ürünü, ham maddeyi veya hizmeti başka bir ülkeden satın alma işine "ithalat" denir.

Ülkeler şu nedenlerden dolayı ithalat yaparlar:

Satın alınan ürün ya da ham madde o ülkede hiç üretilmiyor ya da bulunmuyor olabilir.
Var olan kaynaklar, ihtiyacı karşılayacak düzeyde olmayabilir.
Dışarıdan alındığında daha ucuza mal olabilir ya da daha kârlı olabilir.
Başlıca İthal Ettiklerimiz:

Petrol ve petrol ürünleri (ilk sırada yer alır).
Makine ve ulaştırma araçları.
Elektronik cihazlar(cep telefonu, bilgisayar ve bilgisayar parçaları, fotokopi makinesi, faks, televizyon, müzik sistemleri, elektronik oyuncaklar gibi)
Demir - çelik ürünleri
Taşkömürü, alüminyum, fosfat
Kimyasal maddeler
İlaç
Optik aletler
Lüks tüketim maddeleri (otomobil, giysi süs eşyaları, mobilya, dekorasyon malzemeleri gibi)
Kahve, muz, kakao, pirinç gibi tarım ürünleriİthalatımızda İlk Ona Giren Ülkeler: Almanya, İtalya, Rusya, Fransa, İngiltere, ABD, İsviçre, Çin, İspanya, İsrail'dir.

Komşu Ülkelerin İthalatımızdaki Yeri:

İran (Petrol ve ürünleri)
Bulgaristan (Demir dışı metaller)
Yunanistan (Tarımsal ham maddeler)
Suriye (Petrol ve ürünleri)
Gürcistan(Madencilik ürünleri)
Azerbaycan (Petrol ve ürünleri)
Türkiye'nin dış ticaretinde ithalat daha fazla yapılmaktadır. İthalatta en çok sanayi ürünleri satın alınır. Ülkemiz bir tarım ülkesi olduğundan en az tarım ürünü ithal edilir. Türkiye'nin en fazla ithalat ve ihracat yaptığı ülkelerin başında Almanya gelir.

Ülkelerin ithalat ve ihracatları üretimleriyle, üretimleri de iklim, yer şekilleri ve var olan kaynaklarıyla ilişkilidir. Örneğin buğdayın yetişmediği bir ülkenin buğday ihracatı yapması söz konusu olmaz. Aksine böyle bir ülkede buğday ithalatına ihtiyaç duyulabilir; ihtiyaç fazlasın ürünlerin de talep ölçüsünde ihracatı yapılır. Türkiye, uluslar arası ekonomik faaliyetlerin çok yoğun olduğu bir ülkedir. Ülkemizin diğer ülkelere daha çok tarım ve hazır giyim ürünleri ihraç ettiğini, özellikle de hemen hemen her ülkeye fındık satmaktadır. Diğer ülkelerden ise petrol, ecza ürünleri, sanayide kullanılacak makine ve teknolojik ürünler almaktadır.

5. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ
TOPLUM İÇİN ÇALIŞANLAR KONU SONU DEĞERLENDİRME TESTİ

A. Aşağıda çoktan seçmeli sorular verilmiştir. Sorulara ait seçeneklerden doğru olanı işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi sağlık alanında hizmet veren bir kuruluş değildir?
a. Hastaneler
b. LÖSEV
c. Sağlık ocakları
d. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği

2. Bir konutun inşaatının gerçekleştirilmesi aşamasında aşağıdaki kurumlardan hangisinin görevi yoktur?
a. Belediye
b. Köy işleri müdürlüğü
c. Tapu sicil müdürlüğü
d. İmar müdürlüğü

3. Aşağıdaki kurumlardan hangileri gıda maddesi satan yerleri denetleme yetkisine sahiptir?
a. Belediye-Kızılay
b. Tüketici Hakları Derneği-belediye
c. Tarım İl Müdürlüğü-belediye
d. Eğitim Gönüllüleri Vakfı-TEMA

4. Aşağıdakilerden hangisi eğitimle ilgili bir kuruluş değildir?
a. Millî Eğitim Vakfı
b. Mesleki Eğitim Merkezi
c. Türk Eğitim Derneği
d. Sağlık Ocağı

5. Polis memuru toplumun aşağıdaki ihtiyaçlarından hangisini karşılar?
a. Beslenme
b. Güvenlik
c. Barınma
d. Eğitim

6. TEMA Vakfı aşağıdaki hangi kuruluşla daha çok iş birliği yapar?
a. Millî Savunma Bakanlığı
b. Kültür ve Turizm Bakanlığı
c. Çevre ve Orman Bakanlığı
d. Maliye Bakanlığı

7. Aşağıdaki eşleştirmeleri inceleyiniz. Bu seçeneklerden hangisi doğrudur?
a. Güvenlik-öğretmen
b. Giyime-muhtarlık
c. Ulaşım-valilik
d. Sağlık-hastane

B. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız.
TEMA - Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği - temel eğitim

1. 10 Milyar Meşe Projesi ........................ tarafından yürütülmektedir.
2. Ülkemizde ...................... zorunlu ve parasızdır.
3. ................................... bir sivil toplum örgütüdür.

C. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların önüne D, yanlış olanların önüne Y harfi koyunuz.
..... Eğitim Gönüllüleri Vakfı, sağlık konusunda hizmet veren bir sivil toplum kuruluşudur.
..... Toplumda iş birliği, dayanışma ve yardımlaşma içinde bulunarak sorunların çözülmesine yardımcı olanlara etkin yurttaş denir.
..... TEM Otoyolu Bitkilendirme Projesi bir TEMA projesidir.
..... Türkiye Aile Planlaması Derneği, doğal afetlerde arama kurtarma yardımı yapar.
..... Her yaş ve meslekten insanlar sivil toplum kuruluşlarına katılabilir ve sorunların çözümüne yardımcı olabilirler.
..... Aynı amacı gerçekleştirmek üzere devlet kuruluşları, sivil toplum kuruluşlarından yardım isteyebilir.

Sayfalar

5.SINIF

Hiç yorum yok: