MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ 5.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ KONU ANLATIMI

MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI
 MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ 5.SINIF KONU ANLATIMI

Maddenin Hal Değiştirmesi: Maddenin ısı alarak ya da ısı vererek fiziksel durumunu değiştirmesidir.(Erime,donma,buharlaşma,yoğuşma hal değiştirme olaylarıdır.)
Her maddenin erime, donma, kaynama,yoğuşma sıcaklıkları farklıdır.
Bu nedenle maddelerin hal değiştirmeleri ayırt edici bir özelliktir.
                                                    
GRAFİK İNCELEME: Buz 0°C'ta erimeye başlar.Erime süresince sıcaklık sabit kalır, değişmez.Saf su 100 °C'ta kaynamaya başlar.Kaynama süresince suyun sıcaklığı değişmez, sabit  kalır.

 Grafikte buzun erimesi ve suyun kaynaması görülmektedir.

Buharlaşma:Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz haline geçmesine buharlaşma denir.
Buharlaşma her sıcaklıkta olur. 
Buharlaşmayı Etkileyenler:

Havanın sıcaklığı: Soğuk havalarda buharlaşma az olur. Kışın çamaşırlar geç kurur.

Havadaki nem oran: Havadaki su buharı (nem) oranı fazla ise buharlaşma az olur. Karadeniz Bölgesi'nde havanın nem oranı fazla olduğu için deniz suyu az buharlaşır.

Rüzgâr: Rüzgâr buharlaşmayı hızlandırır.

Suyun yüzey genişliği: Geniş yüzeylerde buharlaşma hızlı olur.  Yeryüzündeki okyanusların yüzeyleri geniş olduğu için okyanuslarda özellikle Pasifik (Büyük) Okyanus'ta buharlaşma daha fazla olur.

Buharlaşma Örnekleri
Sıcak ortamlarda buharlaşma daha fazla olduğu için yazın çamaşırlar erken kurur. Kışın da buharlaşma olur. Ancak kışın suyun buharlaşması uzun zaman alır.
Yeryüzü sularının ısının etkisiyle buharlaşması sonucu bulutlar oluşur.
Kolonya döktüğümüzde elimiz ıslanır. Bir süre sonra elimizin ıslaklığı gider çünkü kolonya buharlaşır. Bu sırada elimiz serinler. Bunun nedeni kolonya buharlaşırken elimizden ısı almasıdır.

Yağmur yağdıktan sonra havanın soğumasının nedeni yağmur sularının buharlaşırken etraftan ısı almalarıdır.

Oyun oynadığımızda terleriz.Terleyince vücudumuz serinler. Çünkü ter buharlaşırken vücudu-
muzdan ısı alır.        
Kaynama                                                                Buharlaşma

Sıvının her yerinde olur.                                          Sıvının yüzeyinde olur.
Belli bir sıcaklıkta gerçekleşir.                               Her sıcaklıkta gerçekleşir.

Kaynama süresince sıcaklık değişmez.               Buharlaşan maddelerin sıcaklığı değişebilir.          

Sıvının hızla buharlaşmasıdır.                                 Sıvının ısı alarak gaz hâle geçmesidir.

Kaynama ve Yoğuşma 

Kaynama :Sıvı bir maddenin ısı alarak belli bir sıcaklığa geldiğinde hızlı buharlaşma sonucu gaz haline geçmesidir.
( BİLGİ:Kaynama:Buhar basıncının,atmosfer basıncına eşit olduğu sıcaklıktır. )
Yoğuşma: Gaz hâlindeki bir maddenin  çevreye ısı vererek sıvı hale geçmesidir.
Çevre sıcaklığının düşmesi yoğunlaşmayı hızlandırır.
Kaynama ve yoğuşma sürecinde sıcaklık sabit kalır.
Aynı maddenin kaynama ve yoğuşma noktaları eşittir.
Farklı maddelerin kaynama ve yoğuşma noktası farklıdır.

Maddelerin  kaynama ve yoğuşma sıcaklıkları ayırt edici bir özelliktir.
Yoğuşma Örnekleri

Bulutları oluşturan su buharı, soğuk hava katmanında yoğunlaşarak su damlacıklarına, sonra da yağmura dönüşür.

Buzdolabından çıkardığımız soğuk bir kabın dış yüzeyinde buğulanma olur. Bunun nedeni havada bulunan su buharının soğuk kabın dış yüzeyine çarparak yoğunlaşmasıdır.

Su buharı, soğuk ortamlarda yoğunlaşarak sıvı hâle geçer.
Gaz madde ısı verdiği için soğuk ortam ısınır. Bazı günler yağmur yağarken havanın sıcak olmasının nedeni budur.
Erime  ve Donma

Erime : Katı bir maddenin ısı alarak sıvı haline geçmesidir.

Donma:Sıvı bir maddenin ısı vererek katı haline geçtiği sıcaklıktır.

Erime ve donma sürecinde sıcaklık sabit kalır.
Aynı maddenin erime ve donma noktaları eşittir.
Farklı maddelerin erime ve donma noktası farklıdır.

Maddelerin erime ve donma sıcaklıkları ayırt edici bir özelliktir. 

        

                                   Tabloyu İnceleyin:Farklı maddeler farklı sıcaklıklarda donar ve kaynar....

DİKKAT:Su diğer maddelerden farklı davranır.Su donunca hacmi artar. (Su  0 °C ile +4°C arasında iken hacmi en küçük , yoğunluğu en büyük değerde olur. ) Su 0 °C'ta buz olunca hacmi büyür,yoğunluğu küçülür ve bu nedenle buz suda yüzer , sular donunca su boruları patlar.

Farklı maddelerin hal değiştirme sıcaklıkları farklıdır.
Su buharlaşırken ısı alır, yoğunlaşırken aldığı ısıyı geri verir.

Erime ve Donma Olaylarından Nasıl Yararlanırız?

Birçok eşya ve aletin yapımında maddelerin erime ve donma sıcaklıkları dikkate alınır.
Tencere ve fırın tepsileri yapılırken erime noktası yüksek olan maddeler seçilir.
Ampullerde kullanılan teller 2000 °C'a kadar ısıtıldığında bile erimez.
Araba motorlarında da erime sıcaklığı yüksek olan metaller kullanılır.

Şeker, tahta gibi maddeler ısıtıldıklarında erimeden bozunur. Bu nedenle erime sıcaklıkları yoktur,

MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

Kütle ve hacim maddenin ortak özellikleridir. Eşit kütle ve hacme sahip birçok madde vardır. Ayrıca maddelerin  kütleleri ve hacmi, maddenin kırılması ya da buharlaşması durumunda da değişir. 
Ayırt Edici Özellikler
Maddeleri birbirinden ayırmak için değişmeyen özelliklerini belirlememiz gerekir.Bunlar ayırt edici özelliklerdir.Saf su her sıcaklıkta buharlaşır ama her sıcaklıkta kaynamaz. 

İçinde kendinden başka madde olmayan maddelere saf madde denir. Saf maddeler belli bir sıcaklıkta kaynamaya başlar. 
Saf bir maddenin ayırt edici özellikleri:

1-Genleşme ( katı ve sıvılar için )
2-Özkütle ( katı,sıvı ve gazlar için )
3-Kaynama noktası ( sıvılar için )
4-Erime noktası ( katılar için ) 
5-Yoğuşma noktası ( gazlar için )
6-Donma noktası( sıvılar için )
ÖZKÜTLE (YOĞUNLUK)

Birim hacme düşen madde miktarına özkütle( yoğunluk )denir.

Eşit hacimli maddelerden kütlesi büyük olan daha yoğundur. Yoğun maddelerin birim hacimdeki madde miktar  daha fazladır. O hâlde bir maddenin yoğunluğu kütle ve hacim değerlerinin ikisiyle de ilişkilidir.

Özkütlenin Hesaplaması

Maddenin birim hacmindeki kütlesi yoğunluk olduğuna göre bir maddenin yoğunluğunu belirlemek için kütle ve hacmini bilmeliyiz. 

Yoğunluğu sudan küçük olan maddeler suda yüzer, yoğunluğu sudan büyük olan maddeler suda batar.

Yoğunluk ayırt edici bir özelliktir.Çünkü her maddenin kendine özgü bir yoğunluğu vardır.

Su dolu bardağa birkaç tane buz attığımızda buz suda yüzer.
O hâlde buzun yoğunluğu, suyun yoğunluğundan küçüktür.

Eriyen katı maddelerin yoğunluğu azalır ancak buz erirken yoğunluğu artar.

Su, yüzeyden donmaya başlar.Su, buzdan yoğun olduğu için buz üstte kalır. 
Donan göllerin yüzeyinde buz olmasına rağmen buzun altında su bulunur. Buzun altındaki suda canlılar yaşayabilir. Çünkü buz, suyun sıcaklığını korur, donmasını önler. Suyun bu özelliği olmasaydı göl ve denizlerin dipleri buzlarla kaplı olur, içlerinde canlılar yaşayamazdı.

Maddelerin Özellikleri ve Kullanım Alanları

Maddeler, birtakım  özelliklerine göre farklı alanlarda kullanılır. Taşıtların yapımında demir, çelik, alüminyum gibi dayanıklı maddeler tercih edilir. Bu maddelerin yoğunluğu fazladır.

Kayık, sandal gibi küçük su taşıtları suda batmadığı için tahtadan yapılır.

Binaların iskeletinde dayanıklı olduğu için demir kullanılır. Isıyı az ilettiği için tencere ve tava sapları sert plastikten yapılır.

Elektrik tellerinde yoğunluğu alüminyum ve demirden fazla olan bakır kullanılır. Bakır aynı zamanda hafif ve ekonomiktir.