YEDİKLERİMİZE NE OLUR 5.SINIF KONU ANLATIMI

ÜNİTE I : VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM
KONU: SİNDİRİM SİSTEMİ

Canlılar, büyüyüp, gelişmek, hayatlarını devam ettirmek ve enerji ihtiyaçlarını karşılayabilmek için besine ihtiyaç duyar. Besinler, canlı vücudunda yapım ve onarım için, düzenleyici ve enerji verici olarak kullanılır. Büyük yapılı organik besinlerin kendilerini meydana getiren daha küçük moleküllere parçalanarak hücre zarından geçebilecekhâle getirilmesine sindirim denir.
Bu olayı gerçekleştiren sisteme sindirim sistemi adı verilir.

Besinlerin fiziksel yollarla küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim denir.

Besinlerin, kimyasal salgılarla(enzimlerle) parçalanmasına kimyasal sindirim denir.

İNSANDA SİNDİRİM ORGANLARI

İnsanda sindirim sistemi organları ağızdan anüse doğru sıralanır.Sindirim sistemi yapı ve organlarımız ağız,yutak,yemek borusu,mide,ince bağırsak,kalın bağırsak ve anüstür.

1-Ağız: İnsanda sindirim sisteminin başlangıcıdır. Ağızda diş, dil ve tükürük bezleri bulunur. Ağızda hem mekanik hem de kimyasal sindirim gerçekleşir. 

Dişler: Besinleri koparma, parçalama ve öğütme görevini yapar. Besinler küçük parçalara ayrılır ve sindirim başlar.                                                        

Resme bakınız:
Kesici dişler:Alt ve üst çenedeki yan ve ön dişlere kesici diş denir.Kesici dişler besinleri koparmamızı ve kesmemizi sağlar.
Köpek dişleri:Besinleri koparmamızı ve kesmemizi sağlar.

Azı dişleri:Besinleri ezmemizi ve öğütmemizi sağlar.

Ağız ve Diş Temizliği:Sindirim sisteminin başlangıcı olması nedeniyle, ağız ve diş sağlığını korumak için temizliğe ve beslenmeye dikkat etmek gerekir. 

Dişler her yemekten sonra fırçalanmalı, diş hekimine belli aralıklarla kontrole gidilmelidir.
Diş çürümesine sebep olabilecek şekerli gıdalar aşırı tüketilmemelidir. Şekerli gıdalar yendikten sonra dişler fırçalanmalıdır.
Dişlerin sağlıklı gelişebilmesi için bol miktarda meyve, meyve,sebze,süt,yoğurt gibi kalsiyum, flor ve fosforca zengin besinler tüketilmelidir.
Fındık, ceviz gibi sert kabuklu yiyecekler dişle kırılmamalı, aşırı soğuk ve sıcak besinlerden kaçınılmalıdır. 
Elma, havuç gibi yiyecekleri ısırarak yemek diş eti sağlığı için faydalıdır. 

Dil: Öğütülmüş besinlerin tükürükle karışmasını, lokma haline dönüşmesini ve yutulmasını sağlar.
Tükürük salgısı; lokmaların ıslanmasını, ağzın kurumamasını, besinlerin sindirimini kolaylaştırır. 

2-Yutak: Ağızla yemek borusunu birbirine bağlar. Ağızdan gelen besinlerin yemek borusuna geçişini sağlar.

3-Yemek Borusu: Yutak ile mide arasında yer alır. Kasılma hareketiyle besinlerin yutaktan mideye taşınmasını sağlar.

4-Mide: Ağızla, anüs arasında uzanan sindirim kanalının en geniş kısmıdır. Besinleri bir süre depo eder. Mide kasları, içindekileri çalkalayarak besinlerin birbirine karışmasını sağlar. Mide de bulunan salgılar besinlerin bulamaç haline gelmesini sağlar.Besinlerin sindirimi devam eder.

5-İnce Bağırsak: Mide ve kalın bağırsak arasında yer alır.Protein, yağ ve karbonhidratların sindiriminin tamamlandığı yerdir.Ayrıca emilim olayı da ince bağırsakta gerçekleşir.Sindirilmiş besinler, buradan kan damarlarına geçerek canlının hücrelerine taşınır.İnce bağırsakla mide arasında on iki parmak bağırsağı bulunur. On iki parmak bağırsağı, karaciğer  ve pankreas salgılarının sindirim sistemine döküldüğü yerdir.

6-Kalın Bağırsak: Sindirim artıklarının bir süre depolanıp, dışarı atılmasını sağlar. Kalın bağırsakta vücudun ihtiyacı kadar su emilimi olur. 

7-Anüs: Kalın bağırsağın dışarıya açıldığı kısma denir. Sindirim atıklarının dışarı atılmasını sağlar.

Karaciğer ve pankreas salgılarını ince bağırsağa bırakarak sindirime yardımcı olur.
Sindirim sisteminin sağlığı için alınan besinler temiz olmalıdır.

Birçok hastalık su ve besinler yoluyla bulaşır.  

Sindirim sisteminin sağlığını korumak için, beslenme saatleri düzenli olmalı, etler iyi pişirilmeli, yemekler aşırı tuzlu olmamalı, lifli besinler tercih edilmeli, boyalı,asitli ve alkollü içecekler içilmemeli ve düzenli spor yapılmalıdır.  

BESİNLERİN SİNDİRİMİ

Karbonhidratlar,proteinler ve yağlar büyük yapılı moleküllerdir.Bunların kanımıza geçebilmesi için sindirim sonucu en küçük yapı taşlarına ayrışması gerekir.

Su, inorganik maddeler ve vitaminler sindirime uğramadan kana geçerler.

Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar, ince bağırsakta tamamlanır.Sindirim sonucu karbonhidrat şekere dönüşür.Bu nedenle aşırı tüketimden kaçınmalıyız.

Proteinlerin sindirimi  midede  başlar, ince bağırsakta tamamlanır.  
Yağların sindirimi ince bağırsakta başlar ve biter.