ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) OLAN ÇOCUKLARIN GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ BAŞÖĞRETMENLİK KONU ANLATIMI

ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (ÖÖG) OLAN ÇOCUKLARIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ Eğitim olgusunun her geçen yıl daha da önem kazanması nedeniyle, bu hayat boyu devam eden (örgün ve yaygın eğitim yaşantılarında ) sürecin özellikle örgün eğitim basamağında yaşanan çeşitli güçlüklerinden belki de en önemlisi okulda başarısızlık durumlarıdır. Her ne sebepten kaynaklanırsa kaynaklansın , okul çağı çocuklarının ruh sağlığını ve aile içi ilişkilerini olumsuz etkileyen önemli bir problem olma özelliğini sürdürmektedir.Okul ve uyum sorunları sebebiyle pek çok aile ruh sağlığı uzmanlarına başvurmak zorunda kalmaktalar. Yaklaşık 30-40 yıl öncesine kadar okulda başarısızlık neredeyse sadece zekaya bağlı bir problem olarak ele alınmaktaydı.Son yıllarda çocuk ruh sağlığı alanında yapılan çeşitli araştırmalar , okul başarısızlığının zeka faktörünün dışında kalan pek çok etkenden kaynaklanabileceğini göstermiştir.Genelde okula başlayan her çocuktan müfredat programında hedeflenen bilgi ve becerileri (okuma-yazma ve matematik ) kazanması beklenir.Bu becerileri kazanmak da başarıyla eşdeğer tutulur.Bu sebeple de okul çağındaki bir çocuğun ilk görevi de öğrenme olarak kabul edilir.Kısaca öğrenme olayını bilgilerin kazanılması olarak tanımlayabiliriz. Öğrenme sürecinde görülen çeşitli güçlüklerde öğrencinin bilgiyi kazanırken karşılaştığı sorunları içerir.Daha basit olabilen öğrenme problemleri fazla hissedilmeden aşılabilirken,kimi süreğen öğrenme ve okul sorunlarının altında yatan çeşitli etkenler olabilmektedir.Bu etkenleri kısaca sıralayacak olursak ;zeka yetersizlikleri,ruhsal sorunlar,görme-işitme engelleri,nörolojik ortopedik engeller,sosyo-ekonomik ve kültürel yetersizlikler,motivasyon eksikliği,aile içi problemler,okul-öğretmen ve programlardan kaynaklanan sorunlar olarak sayabiliriz.İşte konumuz olan Özel Öğrenme Güçlüğü yaşayan çocuklar,yukarda saydığımız temel etkenlerin dışında kalan özel durumları içermektedir.İlk olarak Kirk(körk) 1962 yılında Öğrenme Bozukluğu kavramını(learning disorder) çocuk psikiyatrisi ve nörolojisi ile özel eğitim alanlarında üzerinde durulması gereken bir olgu olarak vurgulamış ve gün geçtikçe de önemi giderek artmıştır. ÖÖB’ terimi zeka düzeyleri normal veya normalin üstünde olan ve kendilerinden beklenen akademik bilgi ve becerileri kazanamayan çocuklar için kullanılır.Bu bozuklukta herhangi bir duyusal,nörolojik,fiziksel,ruhsal ve kültürel özrü olmayan ama okuma,yazma matematik,kendini ifade etme ,mekanda yönelme gibi alanlardan birinde veya çoğunda güçlük çeken çocukları kapsamaktadır.Bu konuda dünyada pek çok araştırmalar yapılmıştır. Ülkemizde ise kapsamlı araştırmaların yapılmasında sayısız yararlar olacağı düşünülmektedir. ÖZEL ÖĞRENME BOZUKLUKLARININ NEDENLERİ ( ETİYOLOJİSİ ) Bozukluğa yol açan etkenler tam ve net olarak bilinmemekle beraber , son yıllarda elde edilen ortak bulguları 5 ana başlıkta sıralayabiliriz. 1-Beyin Hasarları ;Hamilelik süresinde , doğum sırasında veya sonrasında , ilk aylarda oluşan bazı risk faktörlerinin merkezi sinir sisteminin gelişim ve işleyişini olumsuz etkilediği sanılmaktadır.Bu risk faktörlerini şu şekilde açıklayabiliriz. - Ailevi Durumlar; Genetik yatkınlık , kalıtsal hastalıklar , yakın akraba evlilikleri, anne-baba sağlık ve sosyokültürel faktörler vb. - Hamilelikle ilgili durumlar ; Hamilelik süresinde yeterli beslenememe ve gebeliğin aşırı stresli geçmesi , zorlanmalı doğum durumları, hamilelikte geçirilen enfeksiyon hastalıkları,bilinçsiz ilaç kullanımı,alkol-sigara vb kullanımı,diabet (şeker hastalığı ) ,kan uyuşmazlığı,annenin çok genç veya yaşlı oluşu,düşük riskleri,37 haftadan kısa veya 42 haftadan uzun süren hamilelikler. - Doğumla İlgili Durumlar ; Uygunsuz ve kötü şartlarda yapılan doğumlar,plesenta (eş) ve göbek bağı-kordonu anomalileri, anne kalçasının aşırı darlığı , müdahaleli ve zor doğumlar. - Yeni Doğan Dönemi Durumu ; Doğum sonrasında görülebilen anormal nörolojik bulgular,kas ve refleks problemleri,ağır seyreden sarılık vb hastalıklar,merkezi sinir sistemi enfeksiyonlar vb. 2- Gelişimsel Sapmalar ; Kimi çocuklar bazı gelişim alanlarında örneğin, konuşma gibi diğerlerine oranla daha yavaş olgunlaşırlar.Gelişimdeki bu boşluk ve sapmalar bazen öğrenme bozukluklarına neden olabilmektedir. 3-Genetik- Kalıtımsal Etkenler ; Bazı araştırmacılar ,öğrenme bozukluğu olan çocukların ortalama % 35 inde genetik köken bulmuşlardır.Birinci derece yakınlarda görülme oranı daha yüksek bulunmuştur. Otosomal dominant geçişin 15 nolu kromozomla olduğu tahmin edilmektedir. 4- Algısal Bozukluklar ;İşitsel , görsel , dokunsal , mekansal , kinestetik (ısı ) algı bozuklukları bu alanlarla ilgili öğrenme bozukluklarına neden olabilmektedir. 5- Nörolojik Fonksiyon Bozuklukları ; Öğrenme bozuklukları öğrenme sürecinin input (giriş ) ,entegrasyon ( işlem ) ,bellek (depo-hafıza ) , output ( çıkış ) süreçlerindeki işleyiş bozukluklarından da kaynaklanabilmektedir. ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ GÜÇLÜK ALANLARI. 30-40 yıl öncesine kadar okul başarısızlıkları ve öğrenme güçlükleri genellikle zeka durumuna bağlı bir problem olarak ele alınmaktaydı.Ancak son yıllarda çocuk ruh sağlığı ve beynin yapısı ile ilgili araştırmalarda , öğrenme ve düşünmenin , klasik öğrenme teorilerince açıklananlardan daha geniş kapsamlı ve karmaşık süreçlerden oluştuğunu göstermiştir.Her anne-baba okula başlayan çocuğundan okuma yazmayı öğrenmesini bekler… Bilindiği gibi öğrenme ;bilgi edinme,bilgiyi işleme,depolama ve gerekli durumlarda da bilgiyi kullanabilmek gibi oldukça kapsamlı ve komplike işlemlere bağlıdır.Kısaca öğrenmeyi bilginin kazanılması süreci olarak ta tarif edebiliriz.Öğrenme güçlükleri de bilgi kazanma sürecinde görülen yersizliklerle kendini gösterir. Öğrenme problemleri ve okul başarısızlıklarını klasik anlamda sıralarsak bunlar; 1-Zeka yetersizlikleri , 2-İşitme ve görme gibi duyusal engeller, 3-Nörolojik ve ortopedik engeller, 4-Deprasyon ve psikoz gibi ciddi ruhsal sorunlar, 5-Aile içi problem ve çatışmalar , 6-Sosyo-ekonomik ve kültürel yetersizlikler, 7-Güdülenme-motivasyon eksikliği-isteksizlik, 8-Öğretmen,okul veya eğitim programlarından kaynaklanan çeşitli sorunları sıralayabiliriz.Bu etkenlerden kaynaklanan öğrenme yetersizliklerinin dışında kalan özel bir durum ise Özel öğrenme Bozukluğu olarak kabul edilmektedir.Bu terim zeka düzeyleri normal yada normalin üstünde olan,ancak kendilerinden beklenilen akademik bilgi ve becerileri kazanamayan çocuklar için kullanılır. 1988 yılında ABD Ulusal Öğrenme Bozukluğu Komisyonunun yaptığı tanıma göre; ÖÖB’luğu terimi, dinleme,konuşma,okuma,yazma,akıl yürütme,matematik bilgi ve becerilerinin kazanılmasında ve kullanılmasında görülen önemli güçlüklerle kendini gösteren heterojen bir bozukluk gurubudur.Bu bozukluğun çocuğun yaradılışı ile ilgili olduğu ve Merkezi Sinir Sisteminin işleyiş bozukluğuna bağlı olduğu varsayılmaktadır.Yukarda sayılan belirtilere ek olarak ,kendini idare etme,sosyal algılama ve sosyal etkileşim güçlüklerinin de birlikte görülebileceği belirtilmektedir. Öğrenme Sürecinde Güçlük Çıkabilecek Alanlar : 1-Dinleme Güçlükleri; Özellikle kalabalık ortamlarda sesleri ayıramamak vb. 2-Konuşma Güçlükleri; Sözlü dili kullanmada yetersizlik.Özellikle kendiliğinden konuşmalarda zorlanmazken,sorulan bir soruyu cevaplamada zorlanırlar.(söylemeleri gereken kelimeleri uygun şekilde sıralamada zorlandıkları için ) 4- Düşünme Güçlükleri;Olay ve olguların analizini yapmada zo 5-Algılama Güçlükleri; İşitsel,görsel ve dokunsal algılarda karıştırma ve ayrımlaştırma güçlüklerini sık yaşarlar. 6-Bilgiyi Organize etme,depolama ve tekrarlama alanlarında güçlükler yaşarlar. 7-İmla Kurallarını tam öğrenip yerinde kullanamazlar. 8-Okuma alanında,harf veya kelimeleri yer değiştirme ver karıştırma görülür. 9-Yazma alanında,harf veya kelimeleri ,rakamları yer değiştirme ve karıştırma sık görülebilmektedir. 10-Matematikteki sayı ve sembolleri,rakamları yer değiştirme ve karıştırma görülür. 11-İletişim kurmada;,anlama ve anlatma,dinlemede güçlük çektikleri için duygu ve düşüncelerini tam olarak aktarmakta zorlanırlar. Öğrenme sürecini ve bu konudaki güçlükleri iyi anlamak için konuya sibernetik metotla bakmakta yarar vardır.Bu bakış açısına göre ÖÖB’u öğrenme süreçlerindeki işlev bozukluğuna bağlıdır. ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN KABUL EDİLEN ON TEMEL ORTAK NOKTASINI AŞAGIDAKİ ŞEKİLDE AÇIKLAYABİLİRİZ. 1-Süreğen Başarısızlık ;Bu tür güçlüğü olan çocuklar fark edilir bir şekilde sürekli olarak mevcut kapasitelerinin altında başarı gösterirler.Yani zeka düzeyleri normal veya normalin üstünde olmasına rağmen okulda başarısızlık yaşarlar. 2-Psikolojik Süreçler ;Öğrenme bozukluğunun psikolojik süreçleri olumsuz olarak etkilediği kabul edilmektedir 3-Sinir Sistemi Fonksiyon Bozukluğu ; MSS ( Merkezi Sinir Sistemi ) deki işleyiş bozuklukları olduğu belirtilmiştir. 4-Dil ve Konuşma Güçlükleri; Anlama ,yazılı ve sözlü ifade bozuklukları görülür. 5-Yaş ;İnsan hayatının her döneminde görülebileceği belirtilmektedir. 6-Çok Boyutlu Güçlük;Bu alanda yapılan çoğu tanımda primer ve sekonder (birincil ve ikincil ) sorunlar ayırt edilmiştir.Örneğin,zeka geriliği olan çocuklardaki öğrenme sorunları sekonder olarak ele alınmıştır. 7-Kavramsal Güçlükler ;Düşünme ve akıl yürütme gibi kavramsal sorunların öğrenme bozukluğu olabileceği belirtilmiştir. 8-Akademik Güçlükler ; Belirli akademik sorunların ( okuma-yazma-imla-matematik vb) bir veya bir kaçının görülmesi. 9-Diğer Güçlükler ;Sosyal beceriler ,mekanda yönelme güçlükleri,entegrasyon uyum-düzenleme-hareket beceri güçlükleri,zamanı ayırt etmede görülen güçlükler vb bu kapsama girmektedir. 10-Özel Eğitim İhtiyacı ;Bu çocukları yakından tanıyan kimselerin ortak kanaati bunların özel eğitime ihtiyaçları olduğunu kabul etmeleri. ÖĞRENME SÜRECİNİN BASAMAKLARI. Öğrenme süreci 4 aşamada , birbirlerini tamamlayacak şekilde seyreder.Bu aşamaları sıralayarak açıklayalım.( İnput-Entegrasyon-Bellek-Output ): 1-İnput ( Giriş ) ; Duyu organlarından gelen bilgilerin beyne girmesi durumudur. Bu sürece algılama da denilir. 2-Entegrasyon ( Bütünleme-Birleştirme ) ;Gelen , algılanan bilginin kaydedilerek organize edilmesi , anlaşılıp işleme konularak yorumlanması sürecidir.Bu süreçte kendi içinde 3 basamakta gerçekleşir.Birincisi sıraya koyma ,ikincisi soyutlama ,üçüncüsü de organizasyon dur.Soyutlama güçlüğü zeka yetersizliklerinde daha yoğun yaşanır. 3- Bellek (Hafıza ) ;Bu süreçte anlaşılarak yorumlanan bilgi tekrar kullanılmak üzere depo edilir.Buradaki yaşanan güçlük bilginin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarmada yaşanan yetersizliklerdir.O nedenle bu çocuklar öğrenecekleri materyali akranlarına kıyasla çok daha fazla tekrarlamak zorunda kalırlar.Ancak o sayede bilgiyi uzun süreli belleğe aktarabilmektedirler .Bilgiyi uzun süreli belleğe aktardıktan sonra öğrenme tamamlanmış olur. 4- Output ( Çıkış ) ;Kazanılan bilgilerin gerekli durumlarda beyin tarafından mesaj olarak hücrelere,kaslara,dil veya motor (hareket ) etkinlik alanlarına gönderilme sürecidir.Bu çocuklar bu alanlarda güçlük yaşarlar.Örneğin, dil alanında kendini ifade , yazılı anlatımda, motor alanlarında kas koordinasyonunda , ince motor becerilerde güçlükler yaşarlar.Kalem kullanmada ,kesme ,yapıştırma vb güçlükler yaşarlar ,beceriksiz olarak algılanırlar. Öğrenmede Piaget (piaje ) nin açıkladığı gelişim evrelerinin sağlıklı olarak tamamlanması büyük önem kazanmaktadır.5 yaş sonunda bir düzine resimden 9 tanesindeki benzerlik ve farklılıkları algılayabilmelidir.Şayet çocuk gördüğü kaplan resmini sürekli kedi ile karıştırıyorsa, bu çocuğun algılamasında bulanıklık ve belirsiz genellemeler var demektir. Yine 5-6 yaşlarında geometrik şekilleri eşleştiremiyorsa şekil sürekliliği zayıf demektir. Dokunma ve hareket tecrübeleri yolu ile öğrenme,görsel-işitsel algılama güçlükleri olan çocuklar için etkili ve faydalı bir yöntemdir. ÖĞRENME GELİŞİMİNİN 5 TEMEL BASAMAĞI VARDIR. 1-Algısal Öğrenme:Duyu organlarından gelen uyarıcalar dan haberdar olunarak bu uyarıcıları ayırtedip , duyduklarını ve gördüklerini hatırlayabilmektir.Alınan uyarılara tepkide bulunabilmek için kas fonksiyonlarının normal olması (motor gelişim ) gerekir. Çocukların duyuları doğuştan fonksiyonel olarak gelişmiştir, ancak ayırt edicilik özelliği gelişerek zamanla kazanılır. (su,süt,meyve suyu vb ayırımını zamanla yapacak olgunluğa erişir ) . 2-Ayırtedici Ve Birleştirici Öğrenme :Çocuklarda önceleri gördüğü cisimlerin sürekliliği yoktur.Yaklaşık 2-4 yaşlarında cisimleri gerçek şekilleri ile kavramaya başlarlar ve cisimleri aynı olanlarını birleştirmeyi, farklı olanları ayırmayı öğreneceklerdir.Böylece objeleri sıralayabilir,eşleyebilir,gruplandırabilir hale geleceklerdir.Bu temel yetenekler matematik yeteneğinin ön şartıdır. 3-Özümleyerek Öğrenme : Çocuk zamanla yukarda açıklanan süreçleri özümleyerek bunları kendisinin bir parçası haline getirerek bunları kullanmaya başlar.Bu gelişim , kaba-ince motor aktiviteler ve vücudundan haberdar olma yeteneğinin gelişmesi ile paralel giden bir süreçtir. 4-Uydurarak-Adapte Ederek(Accomodatıve) Öğrenme:Çocuk artık kazandığı bilgileri kullanarak bunları yeni durumlara transfer edebilir.Bu dönemde alıcı verici dil fonksiyonları gelişir . 5-Sembolik Öğrenme : Bu aşamada semboller aracılığı ile işlem yapılarak, akıl yürütme becerileri gelişir.Çocuk artık Okuma-Yazma-Matematik ( O-Y-M ) eğitimine hazırdır. O-Y-M eğitimi çocuğun sembol sistemini kullanabilmesi ile ilişkilidir.Şimdi bu becerilerin normal gelişim aşamalarını sıralayalım: O K U M A : 1-Algısal Gelişim Basamağı : 0 – 6 - ay sese tepki gösterir. 2 - ay a,e,u gibi sesler çıkarmaya başlar. 2 – 5 - ay sesin geldiği yöne doğru bakamaya başlar. 3 – 4 - ay anlamsız heceler kullanmaya başlar. 6 - ay - aynı heceleri yan yana getirmeye başlar, ba-ba, de-de gibi. 7 – 9- ay öksürük,dil şapırtatma,basit konuşma seslerini taklit etmeye başlar. 6 –13- ay basit anlamlı ifadeleri anlamaya başlar,bay-bay yap,el salla gibi . 12 - ay - herkesin anladığını sandığı ancak sadece kendisinin anladığı sesler çıkarır.Kendi ismine tepkide bulunur. 12-13 - ay yakın çevresine ait 10 kelimelik kelime hazinesi oluşur. 15- ay- tanıdığı kişi,oyuncak ve hayvanları sorunca gösterebilir.Basit otur-kalk gibi istek ve emirleri yapar,yerine getirir. 13-15 - ay tanıdık bir kaç objeyi isimlendirir. 19 - ay kendinden ismi ile bahseder. 19-21 - ay kelime hazinesi 20’ mi ye ulaşır. 2-Ayırtedici Ve Birleştirici Gelişim Basamağı : 22-24 - ay 3-5 objeyi resimde tanıyabilir ve gösterebilir. 24 -ay sesleri ayırt etmeyi ve birleştirmeyi öğrenir,sesli olanla olmayanı ayırt edebilir. Basit soruları anlar, 3 kelimelik cümleler kurar,zamir ve çoğul eki kullanabilir, olumsuz cümleler kurabilir. 24-29 - ay yaklaşık 300 kelimelik kelime hazinesine ulaşır . 27-29 - ay vücut parçalarının görevlerini kavrar. 27-30 - ay şekil kavramı ciddi şekilde gelişmeye başlamıştır. 3-Özümleyici Gelişim Basamağı : 30-35 - ay kavramları keşfetmede vücudunu kullanır,düşüncesini iletir,kritik yapar, kafiyeli sözcüklerden hoşlanır. 30-36 -ay iki aşamalı emirleri yerine getirebilir.Özelliklede 36-37- aydan itibaren gece ile gündüzü ayırt edebilir,mevsimleri kavramaya başlar. 4-Accomodative-Uydurma-Adapte etme Gelişim Basamağı : 36-48 -ay çevresiyle sözel iletişim başlatır. 40-48 - ay basit okul şarkıları öğrenebilir.5-6 kelimelik cümleler kurmaya başlar,sözcük dağarcığı 1000 e yaklaşır.Konuşma hızını ayarlayabilir, resimde olay anlatabilir.3-5 aşamalı emir ve yönergeleri yerine getirebilir.Soyut anlam ifade eden kelimeler, umarım-sanırım gibi kullanmaya başlar. 48-50 - ay ne – neden,nasıl-niçin vb sormaya başlar. 50-60 -ay yaşını,doğum gününü,ev adresini bilebilir,zıt ifadeler kullanabilir. 55-56 -ay uzun sayılabilecek hikayeleri dinleyerek anlatabilir. 60-72 - ay nesnelerin görevlerini,neden yapıldıklarını kavrayabilir.Yukarı – aşağı , iç-dış gibi mekansal kavramları anlar,genellikle çoğu sesleri doğru kullanabilir,bazen s-z,r-y gibi sesleri karıştırır.Konuşmalarında geçmiş-şimdiki ve gelecek zamanı kullanır,harflerin şekillerini kavramaya başlar.Sağını-solunu anlamaya başlar,öğrenmek için sorular sorar. 5-Sembolik Gelişim Basamağı : 60-72 -ay harflerle sesler arasındaki bağlantıyı kavramaya başlar. 60-80 -ay anlayarak okumaya başlar. Sizlerde biliyorsunuz ki çocuklar İlköğretime başlarken , o senenin en geç Aralık ayı itibari ile 72 ayını doldurması gözetilir.Ancak çocuklar gelişim ve büyüme seyirlerinde ciddi bir engelle karşılaşmamışlarsa 6 yaşını doldurma evrelerinde okuma-yazma olgunluğuna erişmekte oldukları anlamına gelir. GÖRSEL ALGI SORUNLARI : 1-Görsel ayrımlaştırma demek, görsel uyarıcılar arasında ayırım yapabilmektir.Bu alanda yetersizliği olan çocuklar çeşitli uyarıcıları ayrımlaştırma da zorlanırlar Örneğin,harfleri ters yada dönmüş olarak algılarlar , z-s,b-d,b-f,d-f,g-e veya 6-9 vb karıştırabilirler.Bazen de bütün bir kelimeyi ters dönmüş olarak algılarlar .Örneğin,çok-koç, ev-ve ,en-ne, yat-tay veya 12-21 gibi ters algılanabilir.Yine bazen de harflerin yerini değişik algılayabilirler.Örneğin,orman-roman,için-çini ,kapı-apı gibi. 2-Görsel fiğür-zemin algı yetersizliğin de ise,bir zemin üzerindeki fiğürü algılayamama – ayrımlaştıramama durumudur.Buradaki güçlük bir bütünün önemli bir parçasına odaklanamamaktır.Yazıyı okuyabilmek için bu becerinin normal olmasını gerektirir. Okurken yerini kaybetme,satır atlama,sözcük atlama,satırı tekrar okuma veya rehber de sözlükte , haritada aradığı şeyi bulamama gibi aşırı ve süreğen güçlükler yaşarlar. 3-Görsel bütünlük ve keskinlik alanında da güçlük yaşarlar.Eksik tamamlamada, nokta birleştirmede,yeterli hızda görebilmede vb güçlük çekerler.Örneğin,yap-boz türü oyuncaklarla oynamada zorlanırlar. 4-Görsel hafızaları zayıftır.Gördükleri şeyleri zihinde tutmada ve hatırlama da zorlanırlar.Gözünde canlandırma ve sıralamada zayıf oldukları için, istenilen harfin görsel sembolünü hatırlama güçlükleri vardır.Bu çocuklar kelimeleri,uzunluk ve kısalığına göre tanırlar.Kısa kelimeleri kolay,uzun kelimeleri ve kuyruklu harfleri zor öğrenirler.El-göz koordinasyonlar zayıf olduğu için, diagonal eğri çizmede,resim tapmada,alet kullanmada,sınırları belli bir bölgeyi boyamada,yazmada,okuma-yazma süresinde gözle izlemede zorluk yaşarlar.Sağını-solunu karıştırırlar, mekanda yönelme-pozisyon ve yönlerini karıştırırlar.Adres bulmada,belli bir mesafeyi tahmin etmede zorluklar yaşarlar. İŞİTSEL ALGI SORUNLARI. 1-İşitsel ayrımlaştırma güçlüğü yaşarlar;Benzer sesleri ayırt edememe ve karıştırma görülür.Bilindiği gibi okumada önemli olan sesleri ayırt etmek ve bu seslerin karşılığı olan sembolleri hızlı olarak düşünerek bulabilmektir.Yazmada da f-m,k-t,b-m,l-n,t-d vb sık karıştırırlar. 2-İşitsel zemin-figür ayırt etme güçlüğü olanlarda,işitsel uyarıcıyı anlamsızdan ayıt etmede zorluk yaşarlar.Örneğin evde tv izlerken zil sesini veya bir yakınının sesini ayıt etmede zorlanırlar.Sınıf içinde gürültülü ortamda anlatılanları ayrımlaştırmada zorlanırlar. 3-İşitsel kavrama yetersizliği olanlar, duydukları ses ve konuşmaların manasını kavrayıp anlamada güçlük yaşarlar.Dinleme ve dikkat etmekte zorlanırlar,yönergeleri izleyemez ve karıştırırlar. 4-İşitsel bütünleştirme ve keskinleştirmede güçlük yaşarlar.Örneğin,eksik okurlar,ritmi yakalayamazlar,işitsel uyarıcının eksiğini tamamlamada güçlük yaşarlar. 5-İşitsel hafıza yetersizlikleri vardır .İşitsel uyarıcıları hafızalarında tutmada ve gerekli durumlarda da hatırlamada güçlük yaşarlar.Örneğin,dinledikleri hikayenin sırasını karıştırırlar, isimlendirme güçlüğü çekerler,dikte hataları sıktır,ifade güçlüğü yaşarlar. ÖÖG OLAN ÇOCUKLARIN EĞİTİM VE TERAPİLERİ Bu tür güçlüğü olan bir çocuğun tanılama sürecinde,gerekli inceleme ve değerlendirmeler yapılarak kesinlik kazandıktan sonra,öncelikle çocuğa yaşadığı sorunu onun anlayabileceği bir dille anlatarak,kaygı ve korkularının bir ölçüde azalmasına ve kendini değersiz ve yeteneksiz-beceriksiz olarak algılamasına,özgüveninin daha da yıpranmasına meydan verilmemelidir.İkinci olarak aileye çocuklarının güçlük çektiği alanları onların anlayabileceği bir tarzda anlatarak,onların çocuklarını doğru olarak tanıyıp kabullenmelerini,suçlama ve suçlanmalarına engel olmak,çocuğun eğitimlerinde üzerlerine düşen görevleri anlayıp yapmalarında desteklenmeleri,ve böylece hem kendi ve hem de çocuğun ruh sağlıklarını koruma fırsatı verilmiş olur. Üçüncü aşamada ise bu çocuğun öğretmen veya öğretmenleri ile görüşülerek onların öğrencileri hakkında doğru ve sağlıklı bilgiler edinmelerine , çocuğu gereksiz yere zorlama veya aile ile karşılıklı suçlama vb gereksiz sürtüşmelere fırsat verilmemelidir. Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların eğitimleri normal sınıf müfredat programlarıyla veya özel takviye derslerle normal metotlarla yürütmek oldukça güçtür.Bu çocukların yapılan tanı ve değerlendirmeler de elde edilen bulgular doğrultusunda hazırlanacak özel eğitim programlarına ilaveten ,psikopedagojik yaklaşımla yapılacak eğitsel terapi yaklaşımları ile öğrenmeleri sağlanabilmektedir. BU YAKLAŞIMLARDA ; 1-Multi-sensory akademik terapi, 2-Davranış Terapisi, 3-Aile Terapisi, 4-Gerekiyorsa konuşma ve uyum terapisi vb ile desteklenebilir. Bu konuda değişik terapi modelleri öneren uzmanlar bulunmaktadır.Örneğin;LETMAN’ın görsel motor yaklaşımı,KEPHART’ın algısal-motor yaklaşımı,VALETT’in gelişimci özel eğitim proğramı,ORTON-GILLINGHAM’ın harf-ses sistemine ağırlık veren linguistik proğramı,FROSTIG’ın görsel motor ağırlıklı algısal programı gibi . Ayrıca eğitsel terapi çalışmaları devam ederken,aile içi ilişkilerin ve uyum ve davranış problemlerinin tedavisinde diğer psikoterapi yöntemlerinden de yararlanılabilir ( Aile terapisi-Davranış terapisi) vb. ÖÖG’ OLAN ÇOCUKLARDA GÜÇLÜK TÜRLERİNE YÖNELİK YAPILABİLECEK EGZERSİZLER. ÖÖG-de görülen Görsel Figür-Zemin Ayrım Güçlükleri için Yapılabilecek Egzersizler: 1-Odada aynı şekil ve boyuttaki,renkteki eşyaları buldurma alıştırmaları yapmak, 2-Kolaydan zora doğru boz-yap materyal ve oyuncaklarını yaptırmak, 3-Karışık zeminden sözcükleri ayırma alıştırmaları yaptırmak. 4-Resimde gizlenmiş durumdaki sayıları,harfleri veya figürleri bulmak. 5-Sözlük ,indeks,rehber ve harita kullanma çalışmaları yaptırmak. 6-Yukarda açıklanan alıştırma örnekleri ile görsel figür zemin ayrım zayıflığının yaşantıdaki etkisini azaltmak hedeflenmektedir. Görsel Bütünleştirmeyi Geliştirici Çalışmalar : 1-Eksiklikleri bularak tamamlama. 2-Eksik kelimeli cümleyi tamamlamak,eksik harfli kelimeleri bulmak vb. 3-Resimdeki eksiği veya eksikleri bulmak . 4-Noktadan noktaya, sayıdan sayıya birleştirmek. 5-Manzara,tanınan eşya vb gibi boz-yapları birleştirebilme. 6-Bilinen objeleri gölgelerinde tanıma. 7-Resimdeki saklı şekilleri bulmak. Görsel Hafızayı Geliştirici Çalışmalar : 1-Özel veya genel çalışmalarda görsel imajı güçlü ve belirgin materyallere ağırlık vermek (renk,şekil,vurgu,vb özelliği olan şeyler ) 2-Adres ve telefon numarası vb hatırlama egzersizleri yapmak. 3-Öğrenme ortamlarında bulunan öğrenme ile ilgili olan veya olmayan materyalleri – uyarıcıları mümkün olan en aza indirerek sadeleştirmek.Çocuğun hafızasının yersiz uyarıcılarla meşgul olmasını engelleyerek , esas öğrenmeleri gereken konuya yoğunlaşmalarına yardım edilmiş olunur. 4-Ayrıca görsel hafızayı destekleyip geliştirmek için işitsel ve dokunsal araçlar kullanılabilir.Böylece öğrenilecek materyalin farklı duyuları kullanarak daha kolay kavranarak hafızada daha uzun süre kalarak-aktarılarak kullanılabilmesine fırsat sağlanmış olunur. 5-Hafızadan – hayali şekil dizileri, boncuk vb sıralama ,bloklardan farklı şekiller oluşturma çalışmaları yaparak ,bunları bazen çizim veya materyallerle gösterecek çalışmalar yapmak. 6-Kelimedeki harf sırasını hatırlama alıştırmaları yapmak. 7-Alfabedeki harfleri , günleri ve ayları sırasına göre sıralama alıştırmaları yapmak. El-göz Koordinasyonunu Geliştirici Çalışmalar: 1-İlgili nesne veya materyalleri, öğrenme sürecini vb gözle izleme egzersizleri yaptırmak.El ile gözün koordinasyonunu yavaş yavaş artırmaya yarar. 2-Top ve tenis vb oyunlar izleterek oynamasını sağlamak. 3-Çivi çaktırmak, değişik şekiller çizdirmek veya yaptırmak. 4-Bocuk dizdirmek,blok vb dizdirme egzersizleri yaptırmak. 5-Çeşitli resimler çizdirerek bunları boyatmak vb alıştırmalar yaptırmak. 6-Domino,satranç,tavla vb oynatmak ( kontrollü şekilde ) . Mekan Algısını Geliştirirci Egzersizler : 1-Spor ve benzeri etkinliklerle vücut yapısını daha iyi algılamasını sağlamak. 2-Sağını-solunu,önünü-arkasını ve 4 ana yönü ve ara yönleri kavratıcı alıştırmalar yaptırarak bunları pekiştirmesine yardımcı olmak. 3-Çeşitli vücut egzersizleri yaptırarak değişik vücut pozisyonlarını taklit ettirmek. 4-Uzaklık-yakınlık,derinlik-boyut,şekil –zemin,ağırlık ve miktar olarak değişebilen nesnelerin diğerleriyle ilişkisini anlatarak kavramasına yardımcı olmak. 5-Çeşitli yazı egzersizleri yaptırmak. 6-Küp ve boncuklarla benzer şekiller oluşturmak. 7-Harita okuma-kullanma alıştırmaları yaptırmak. 8-Yazılı veya sözlü yönergelerle eşya ve objelerin yerini belirleme egzersizleri yapmak. 9-Ters şekil ve sembolleri tanıma çalışmaları yaptırmak. İşitsel Algılamayı Geliştirici Çalışmaları: 1-Benzer sesli kelimeleri bulma alıştırmaları yaptırmak. 2-İşitsel uyarıcıya dikkat ederek sesin kaynağına yönelme çalışmaları yapmak. 3-Sesin olup olmadığını belirlemek.Eğer varsa sesin kaynağını oluşturan materyalleri çeşitli müzik aletleri,radyo vb aletleri kavramak ve ayrıştırmak amaçlı alıştırmalar yapmak. 4-Ses kaynağına başını çevirdiğinde fark edip görmesini sağlamak. 5-İşitsel ayrımlaştırma eğitimine tanınan seslerin ayırımını kavratıcı çalışmalar yapmak. 6-İşitsel ayrımlaştırma eğitimi çalışmalarında iki farklı sesle başlayın,bunlar kavrandıkça,sesleri değiştirip yavaş yavaş arttırarak çalışmaları tekrarlarla devam ettirin. 7-Cümle,sayı vb ritm tekrarları yaptırmak. 8-Sözlü yönergeleri tekrarlama alıştırmaları yaptırmak. 9-Evet-hayır şeklinde cevaplandırabileceği sorularla çalışmalar yapmak. 10-Çeşitli ses taklitleri yaptırarak farklılıkları ve benzerlikleri kavratma egzersizleri yaptırmak,işitsel algıyı kuvvetlendirir. 11-Cevap vermeden önce bekleme alıştırmaları yaptırmak. 12-Yarım bırakılan cümle veya öykü tamamlatma egzersizleri yaptırmak. 13-Teyp den yönerge ve talimatları dinletmek . 14-Şiir , şarkı ,hikaye,öykü,fıkra vb sıralama alıştırmaları yaptırmak. 15-İhtiyaçlarını hareketlerle anlatma ve anlattırma çalışmaları yaptırmak. NOT: Yukarda çocuğun zayıf olduğu alanları güçlendirmek için önerilen alıştırmaları yaparken,kesinlikle acele etmeden,basamak basamak, kolaydan zor doğru çalışınız.Çocuğun kendine ve size olan güvenini sarsacak en ufak hareket ve davranışlardan kaçınınız.Unutmayınız ki başarı zaman ve sabır ister. ÖÖG OLAN ÇOCUKLARIN EĞİTSEL TERAPİLERİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DİĞER KURAL VE YÖNTEMLER.- Çocuğa yönelik hazırlayacağınız eğitim programı çocuğun güçlük alan ve derecesine göre,onun gelişim düzeyine uygun olarak düzenlenmelidir. - Eğitim çalışmalarına çocuğun en kolay başaracağı uygun seviyeden başlanmalıdır. - Çalışmaları ,çocuğun mekana hakim olabilmesi ve güven kazanması ve olumlu yönde kolay şartlanabilmesi için, genellikle hep aynı yerde sürdürmeye özen gösterin.Örneğin,çalışma masası,duvar ve kapı gibi nesnelerin hep aynı pozisyondan algılanmasına uygun zemin hazırlayın. -Harekete geçmeden veya konuşmaya başlamadan önce kısa süre bekleyerek düşünüp hazırlık yapmasını öğretin.Aceleci tavrından dolayı karıştırıp fazla hata yapmasın. -Çalışmanın başlangıcında 8-10 dakikalık kısa aralıklarla başlayın ve çalışma konularını sık sık değiştirin. Yavaş yavaş çalışma süresini uzatın. -Çalışma konularını küçük-basit anlamlı parçalara bölerek işleyin. -Çocukla konuşurken sizin gözünüze bakmasını sağlamaya çalışın. -Yine çocukla konuşurken kısa ve olumlu cümlelerle konuşmaya özen gösterin. -Çocuğa öğrettiğiniz bilgi ve davranışları kısa aralıklarla sıkça tekrarlayınız ki öğretilenleri pekiştirerek kalıcı olsun . -Bütün öğrencilerle yapılan çalışmalarda olduğu gibi bu çocuklarla çalışırken de aile öğretmen koordinasyon ve işbirliğinin sağlanmasına özen gösterin ki evde ve okulda yapılan çalışmalar birbirini tamamlayarak destekleyici olabilsin. -Ev ve okulda yapılan çalışmalarda cezadan kaçının, ancak bazen gerekli durumlar da ödülü vermeyebilirsiniz.Başarı ve başarısızlık gösterdiği zamanlar da çocuğa karşı aşırı sevgi veya aşırı kızgınlık tepkileri göstermekten kaçının. -Çocuğun başarabileceği yakın hedefleri birlikte belirleyin ona hedefleri dikte etmeyin, çünkü direnç göstermesine neden olabilirsiniz. -Çocuğa yönelik program hazırlarken çocukla ilgili ayrıntılı ve doğru bilgiler edinerek,yaratıcılığınızı kullanmayı ihmal etmeyin. - Seçim yapmakta zorlandıklar durumlarda doğru şekilde sizler yönlendirin. -Bu çocuklar başaramadıkları zamanlarda kendilerini değersiz hissederler.Değer duygularının gelişimi için onları başarabilecekleri çalışmalara yönlendirin.Onların değer duygusunu hissetmek için iyi başarabilecekleri bir aktivite veya oyuna yönelmelerini anlayışla karşılayın,başardığı ders ve etkinliklerden sonra fark edip beğendiğinizi ona hissettirin. -Başarılı çalışmalarını teyp veya videoya kaydederek ,isteksi veya başarısız yaşantılardan sonra izletebilirsiniz. -Nasıl olsa yapamaz diye çocuğa görev ve sorumluluk vermekten kaçınmayın.Unutmayın ki onunda rahat başarabileceği pek çok etkinlik çeşitleri mutlaka vardır. -Çocuğun terapisine mümkün olan en erken dönemde başlamaya çalışın.Gecikme oranında ek problemlerde de artış olur , çözümü de giderek güçleşir.Erken teşhis ve eğitsel terapiye, psikolojik yardıma önem verin.Esas güçlüğüne ilaveten gelişen ek sorunları çözmesine yardımcı olun , çözmeye çalıştığınız ek sorunları basitten zora doğru sıralayarak birer birer sırayla çözmeye çalışın.Hepsini birden çözmeye kalkışmayın,çünkü durumu daha da zorlaştırmış olursunuz. Bir problem çözülmeden diğerlerini çözmeye kalkışmayınız. -Çocuğun sosyal ilişkilerini geliştirmesini destekleyin,evde okulda uygun modeller bulun ,kendiniz model olun. -Kendisine ait işleri yapabilmesinde, bağımsızlık kazanmasına yardımcı olun . -Çocuğun çevresinde ve kendisinde oluşan değişikliklerin farkına varmasını sağlayın. -Sınıfta ön sırada pencereden uzak öğretmenine yakın oturmasını sağlayın.Fark ettirmeden izleyin, dikkat ve ilgisinin dağıldığını anladığınız anlarda, onunla daha önceden anlaştığınız basit bir hareketle ( gözüne bakmak, öğretmenin kendi kulağına dokunması vb ) onu uyararak tekrar derse dönmesini sağlamaya çalışın. -Gerekirse sayfayı bölün , altını çizin ,renkli kalemler kullanarak kolay fark etmesine yardımcı olun. -Yavaş olduğu bitiremediği,yetiştiremediği durumlarda , ek süre tanıyın veya daha az iş vererek başarısızlık duygusu yaşamasını engelleyerek,çalışmalara karşı yılgınlık göstermesine fırsat vermeyin. -Çalışma ve ödevlerinde ki hataların farkına vardırarak ,düzeltmesine yardımcı olarak öylece bırakmasına engel olun. -Çalışmalarınızı mümkün olduğu kadarıyla sessiz ortamlarda yürütmeye çalışın. -Daktilo,bilgisayar ve hesap makinesi vb kullanmaya özendirin. -Çalışmalarınızda dokunma duygusundan da yararlanarak gerek duygu aktarımı ve gerekse öğrenmeyi kolaylaştırmak,kavramayı dokunma duyusundan da yararlanarak arttırabilirsiniz. -Çalışma ve egzersizlerinizi onlar için eğlenceli hoş yaşantılar haline getirmeye çalışın.Çalışmaların arasına fıkralar,bilmece ve bulmacalar,tekerleme ve oyunlar serpiştirerek kuru ve sıkıcı şeylermiş gibi hissetmelerini engelleyin.Sulandırmadan espri duygusunun gelişimini destekleyiniz. -Çocuğa yapması için verdiğiniz ödevleri sınıfta mutlaka kontrol edin.Takip edilip izlendiğini ve desteklendiğini hissettirin.Karşılaştığı güçlükleri anladığınızı ve çözmesi için onun yanında olduğunuzu ,onu anladığınızı samimi olarak ona yansıtın. -Dikkatinin dağılıp hareket ihtiyacının arttığını hissettiğiniz durumlarda vereceğiniz basit iş ve görevlerle onun sizin kontrolünüzde kalarak hareketini sağlayın ki rahatlayabilsin.Böylece hem sınıftaki kontrolünüz kaybolmamış ve hem de çocuğu kontrol için gereksiz baskı ve zorlamalara yönelmemiş olursunuz. -Çocuğun güçlüklerini fark edemeyen veya yanlış algılayan pek çok aile ile karşılaşabileceğinizi unutmayınız.Onları birtakım olumsuz duygusal tepkiler de verebileceğini ve bunun normal olduğunu,kabul edin;ancak çocuğun sorunlarını kavramaları,kabullenmeleri ve eğitimleri ve tedavileri konusunda bilinçlenmelerine katkıda bulununuz,duygusal davranmaktan kaçınınız, durumu kişiselleştirip tersiz tartışmalara girmeyiniz. DSM-III-R’DE ÖĞRENME BOZUKLUKLARI Burada Öğrenme Bozuklukları Pedagojik bir terim olarak varsayılıp kullanılmamış, ancak yinede eğitimsel bir terim sayılabilecek, Akademik Beceri Bozuklukları olarak adlandırılmışlardır. Bu durumun-güçlüklerin Özel Eğitim Alanını ilgilendiren bir problem olduğu vurgulanarak, Çocuk Psikiyatrisi kapsamında ele alınarak değerlendirilmesi gerektiği ifade edilerek aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır. Özgün Gelişimsel Bozukluklar; - Akademik Beceri Bozuklukları: 1-Gelişimsel aritmetik bozukluğu ( Discalculia ) .Örneğin,4+3= ? sorusunu çocuk 4+7=3 olarak yazabilir.Doğru cevabı yanlış yerde verebilmektedirler. 2-Gelişimsel okuma bozukluğu .Bir kısım ses ve heceleri yutma,atlama,yer değiştirme vb olarak görülür.Dili anlama ve anlatmada yavaşlı ve yetersizlik görülür. 3-Gelişimsel yazılı ifade bozukluğu .Harfleri ters yazabilir veya birbirinin yerine kullanabilir, karıştırabilirler (b,p,d,s,ş,z vb) ,hissedilir şekilde yavaşlık görülür. Dil Ve Konuşma Bozuklukları : 1-Gelişimsel artikülasyon bozukluğu.Kekemelik gibi ifade bozuklukları görülebilir. 2-Gelişimsel reseptif (alıcı ) dil bozukluğu-Sözlü ifade bozukluğu.Özelikle konulu ve istenen konularda anlatmada ve toparlayarak ifade etmede zorlanırlar. Motor Beceri Bozuklukları : 1-Gelişimsel koordinasyon bozukluğu.El-göz koordinasyonunun zayıflığı nedeniyle el-göz bir amaç doğrultusunda birlikte paralel çalışmakta birbirini takipte zorlanırlar. 2-Diğer gelişimsel bozukluklar.Yönelmede ,yön bulmada ,durma ve kalkmada uygunsuzluk veya orantısızlık,atma ve tutmada,hızlanma ve yavaşlamada orantısızlıklar ve ölçüsüzlükler sık görülür. MATEMATİK VE ARİTMATİK BECERİ BOZUKLUĞU-DİSCALCULİA : Genellikle,okuma yazma bozukluğu ile aritmetik ve matematik beceri bozuklukları birlikte görülür. Aritmatik bozukluğu aşağıdaki becerileri de olumsuz yönde etkilemektedir. Dil Becerilerindeki Yetersizlikler ; - Matematiksel terim ve kavramları ifade etmede zorlanırlar, - Matematiksel kavram ve işlemleri isimlendirmede zorlanırlar, - Matematikle ilgili yazılı problemleri sözel olarak ifade etmede ve anlamada zorlanırlar, problemin basamaklarını kavrayıp takip etmede zorlanırlar, - Matematik problemlerini sembollere dönüştürerek çözmekte zorlanırlar. Algısal Beceri Yetersizlikleri ; - Sayı ve sembolleri doğru algılamada zorlanırlar, bazen şekillerini ve bazen de işlem sürecindeki yer ve basamaklarını karıştırırlar, - Sayı ve sembolleri ayrımlaştırmada ve tanımada zorlanırlar , - Sayı ve sembolleri yerinde ve doğru olarak okumada-ifade de zorlanırlar. Dikkat Beceri Yetersizlikleri ; - Matematiksel şekilleri doğru alarak kopyalamada zorlanırlar, - Eldeli sayıları kavramada ve onları işlem sürecinde yeterli algılamada ve doğru kullanmada zorlanırlar, Matematik Beceri Yetersizliği ; - Çarpım tablosunu öğrenme de aşırı zorlanırlar , - Rakamları veya objeleri doğru saymada zorlanırlar, - Matematiksel işlemlerde işlemlerin sıra ve basmaklarını karıştırırlar örneğin, 5-3= işlemini yaparken sonucu bilmesine rağmen işlemi şu şekilde yapabilir 2-3=5 ,burada sonucu bilmesine rağmen yanlış yerde vermektedir . Discalucıalı Çocukların Gelişimsel Özellikleri : Bu çocuklar ilkokula başlayınca sayıların bir bütünü temsil ettiğini kavrarlar.Böylelikle de 9=5+4 veya, 9=6+3 ün toplamı olduğunu öğrenirler. Bunu anlayabildikleri zaman problemlere geçebilirler.Bundan sonraki öğrenecekleri basmak 10’ luk sistemin anlaşılıp kavranmasıdır.Burada da öcelikle 2 basamaklı sayılar öğrenilerek başlanır.Ör; 38 in 30 ve 8 oluştuğunu kavramak gibi.Daha sonra bunlar işlemlerle pekiştirilerek diğer üst basamakların öğretilmesine geçilir. Bu çocukların teşhisinde hata analizleri ve informal testler kullanılabilir.Terapilerinde gelişimci eğitim programları daha verimli olabilir.Bu programların temel hedefi okula öğrenimine yönelik temel becerilerin öğretilmesidir. Bu beceriler kazandırılırken somut yollar kullanılarak çok tekrarlarla kavratılarak pekiştirilmeye çalışılır.Parayı öğrenme ve kullanma, çeşitli ölçüm araç ve yöntemleri, saat vb şeyler öğretilir. Gelşimci Eğitim Teknikler; -Model Olma, Terapist veya öğretmen kendini örnek olarak gösterir . Örneğin öğrenciye, bak ben nasıl topluyorum der ve göstererek işlemi yapar ve sonrada ondan sesli olarak kendi kendine talimat vererek işlemi yapmasını ister. Toplama için farklı yöntemler uygulanabilir: Örneğin,4+6=? 1- . . . . noktalar saydırılır - 1 – 2 – 3 – 4 . . . . .bu noktalarıda say - 1 - 2 – 3 – 4 – 5 – 6 . . . . . . . . . . şimdi noktaları ve rakamların tamamını say denir 1-2-3-4-5-6-7-8-9-10 Şimdi en büyük sayıyı söyle denir, 10 2- . . . . . . noktaları say , 1- 2- 3- 4- 5- 6 . . . . noktaları say 1- 2- 3- 4 şimdi ilk saydıklarından saymaya devam et denir , 6- 7- 8- 9- 10 sonrada son söylediğin sayıyı toplam olarak söyle denir, 10 gibi. DEĞERLENDİRME VE EĞİTİM ÖRNEKLERİ. -Sembolleri tanımlama egzersizleri yapılır ,burada çeşitli rakamlar gösterilerek hangi rakam olduğunu sorarak söyletin . Öreğin,12 - 16 - 10 - 25 - 39 - 47 - 21 - 34 - 43 - 52 - vb söylemesi istenir. -Sayıların öncesi sonrası ne gelir türü egzersizler yaptırılır. Örekler; . . . . . . . 8 – 9- 10 – 11- 12- . . . . . 18 – 19- . . . 23- . . . vb 5 – 10 -15 - . . 30 - . vb . . . . . 60 . . . . 110 vb 48 . ( 50 ) . 52 vb -Her türden basit işlemler yaptırılabilir. ( Özellikle 4 temel işlemler ) -Çeşitli problemler , önce çocuğun dinlemesine yönelik dikkati çekilerek yaptırılır. Örneğin, soru – problem; Ahmet’in 5 tane kalemi vardı( bekle dnir), babası 3 tane daha aldı . Şimdi toplam kaç kalemi oldu diye sorulur.Soru bir defa daha baştan itibaren aynen tekrarlanır . -Meral’in 12 portakalı, 4 elması ve 25 tanede armudu var.Şimdi toplam kaç tane meyvesi var gibi sorularla basit alıştırmalar yaptırılabilir. - Canan’ın bir düzine muzu vardı. 3’ünü kardeşine, 2’sinide arkadaşına verdi.Şimdi elinde toplam kaç muz kaldı ? vb. - 4060 - 406 - 4600 - 4006 - 4066 vb. Yukarıdakiler den dört bin altıyı işaretle gibi. - Örneğin çeşitli basit işlemler yarım bırakılarak boşluğu uygun şekilde tamamlaması sağlanır; 3 + = 17 , -49=21 , 8 * = 48 vb. - Örneğin çocuğun sınıf düzeyine uygun küçükten büyüğe kadar çeşitli sayılar söylenerek rakamla yazması istenir. Üç yüz yirmi yedi yaz , Beş bin altı yüz seksen beş yaz,İki yüz kırk dokuz bin yedi yüz on üç yaz, Dört milyon sekiz yüz kırk sekiz bin dört yüz elli dokuz yaz gibi. Tane tane söylenerek çocuğun rakamla yazması sağlanır. -Kare,üçgen,dört gen,çember, ok işareti vb’ leri ile değişik türevlerinin çizimi,şekil, alan ,boyut ve miktar gibi farklılıkların ayırdımına varması öğretilmelidir. -Kesirleri öğreterek çeşitli işlemler yaptırabilirsiniz. Yukarda önerilen işlem örneklerinden yola çıkarak sizlerde öğrencilerinizin sınıf ve bilgi düzeylerine uygun çeşitli alıştırmalar yapabilirsiniz. Önemli olan bütün çalışmalarınız da bu çocukların sabrınızı zorlayabileceklerini unutmadan , basitten zora doğru çalışmalarınızı kararlılıkla sürdürmeniz gerektiğini unutmayın.Başarı yavaşta olsa ede edilecektir. D İ S L E K S İ – DYSLEXİA Dislektik çocukları güçlük ve yetersizlik gösterdikleri alanlara göre 3 temel gruba ayırarak inceleyebiliriz.Bunları sırasıyla şu alt başlıklarda açıklayabiliriz. 1-Disfonetik Disleksi ( Dysphonetik Dyslexia ) :Fonetik bozukluğu yani ses bozukluğu olan disleksili çocuklar,özellikle dil ve sözlü ifade alanında güçlük çekmektedirler. İşitsel kavrama becerileri zayıftır ,o nedenle sözcüklerin fonetik ayırımını (ses ayırımını ) yapamazlar.Örneğin evde tv izlerken evlerinin çalan kapı zilini duymamak gibi.Veya sınıfta gürültü varken öğretmeninin veya arkadaşının konuşmasını duymamak gibi.Burada çocukta fiziksel anlamda bir işitme sorunu bulunmamakta ancak, sesleri ayrımlaştırma güçlüğünden dolayı duymamaktadır. 2-Diysedietik Disleksi ( Dyseidetic Dyslexia ) : Bu tür disleksili çocuklarda zihinden canlandırma yetileri bozuk olup , harflerin ve sayısal sembollerin görsel-motor ve mekansal analizini ve ayrımlaştırmasını yapamamaktadırlar.Bu sebeple de harflerin şekil ve/veya sırasını karıştırırlar. Harf ve sayıları ters çevirirler , olmadık imla hataları yaparlar, matematik işlemlerinde sayıların yarlerini karıştırabilirler. 3-Karma Disleksi (Mixing Dyslexia ) : Yukarda açıkladığımız iki tür dislektik özelliklerin eşit veya değişik oranlarda aynı kişide görülmesi durumudur. Bu tür disleksili çocukların hem ses algılar ve işitsel ayrımlaştırmaları bozuktur ve hem de zihinde canlandırma yetileri zayıf olup sayısal sembollerin ve rakamların, harflerin görsel- mekansal analiz ve ayrımlaştırmasını yapamazlar.Ters çevirirler,yer değiştirirler,imlaları ve sözel istenen anlatımları bozuktur. DİSLEKSİLİ ÇOCUKLARI BEYİN YARIM KÜRELERİNDEKİ İŞLEYİŞ BOZUKLUK TÜRLERİNE GÖREDE KABACA İKİYE AYIRABİLİRİZ 1- L – Tipi Disleksi = Sol yarım kürenin fonksiyon bozukluğuna bozukluğuna bağlı okuma güçlükleri bu gruba girmektedir.Hızlı okuyabilirler ama harf ve yer değişiklikleri,atlamalar , eklemeler gibi hatalar yaparlar 2- P – Tipi Disleksi = Sağ serebral fonksiyon bozukluğuna bağlı görsel algı kusurları olan çocuklardaki okuma sorunlarını kapsamaktadır.Okumaları yavaştır, eksik bırakma ve tekrarlama hataları sık görülür. NOT:Yukarda anlatılan bütün disleksi türleri çocuğun okul başarısını ve performansını olumsuz yönde süreğen olarak eklemektedir. Çorum Rehberlik Ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü. Özel Eğitim Hizmetler Bölüm Başkanlığı