CANLILARDA BESLENME ŞEKİLLERİ KONU ANLATIMLARI

CANLILARDA BESLENME ŞEKİLLERİ

A)Ototroflar: Ihtiyaci olan organik besinleri kendileri sentezleyebilen canlilardir. Besin sentezlerken kullandiklari enerjinin sekline göre iki tip ototrof canli vardir:

a) Fotoototroflar: Klorofilleri sayesinde isik enerjisi kullanarak organik besin sentezleyenler. Klorofilli bakteriler,Mavi-yesil algler, Kloroplast tasiyan protistalar ve bitkiler bu gruptan canlilardir.

b) Kemoototroflar: Kuvvetli oksidasyon enzimleri sayesinde oksitledikleri inorganik maddelerden (H,Fe,NH3,nitrit vb.) elde ettikleri kimyasal enerjiyi kullanan bakteriler bu gruptur.



B) Hetotroflar: Ihtiyaci olan organik besinleri diger canlilarin vücudundan karsilarlar. Besinlerini almalari bakimindan üç gruba ayrilirlar.

a) Holojoik beslenme:

· Besinlerini kati parçalar halinde alirlar

· Sindirim sistemleri ve enzimleri geliskindir

· Hareket sistemleri geliskindir

· Geliskin duyulara sahiptirler

Holojoik canlilar kullandiklari besinin özelliklerine göre sindirim sistemleri ve beslenme davranislara sahiptir.

1) Herbivorlar: Bitkisel besinlerle beslenenler

· Ögütücü disler geliskindir

· Sindirim kanallari geliskindir

· Mide geliskin ve bölmelidir

· Bitkisel besinlerin besleyici degeri az oldugundan fazla besin alirlar

· Beslenmeleri uzun sürer

· Bitkisel besinlerden yararlanma azdir

· Bazi gruplar sindirim sistemlerinde selüloz sindiren enzimlere sahip bakteri vb. canlilara simbiyoz yasarlar.



2) Karnivorlar: Hayvansal besinlerle beslenenler
· Parçalayici(Köpek) disler geliskindir

· Sindirim kanali kisadir

· Hareket ve duyu sistemleri geliskindir

· Etin besleyici degeri fazla oldugundan beslenmeleri kisa sürer

· Uzun süre aç kalabilirler



3) Omnivorlar:Hem hayvansal hemde bitkisel besinlerle beslenebilenler

· Sindirim Özellikleri ile karnivorlara benzerler

· Selüloz hariç diger bitkisel besinlerden faydalanacak enzimlere sahiptirler

· Tohum,meyve ve hücre öz sulari bitkisel besinlerini olusturur



b) Saprofit beslenme

· Sindirim sistemleri yoktur

· Sindirim enzimleri vardir

· Hücre disi sindirim vardir

· Ölü bitki ve hayvan artiklari üzerinden beslenir

· Dogada madde döngüsü için önemli canlilardir

· Bazi bakteriler ve mantarlar bu gruptandir

· Üzerinde yasadiklari canliya zarar verirler



c) Parazit beslenme

Hayvansal parazitler endo ve ekto olmak üzere ikiye ayrilir

-Ekto parazitler:

· Sindirim sistemleri ve enzimleri vardir .

· Hareket sistemleri ve duyulari gelismistir

· Konakçinin vücudu üzerinden besinlerini karsilarlar

-Endo parazitler:

· Sindirim sistemleri yoktur

· Sindirim enzimleri yoktur

· Üreme sistemleri hariç diger sistemleri körelmistir

Parazit canlilarin konaga olan bagimliligi bakimindan ikiye ayrilirlar:
1) Yari parazitlik: Belirli besinler için konaga baglanan canlilar Örnek:Ökseotu Fotosentez yapmalarina karsi su ve mineralleri baska bitkilerin iletim demetlerinden emeçleri ile alirlar

2) Tam parazitlik: Bütün besinlerini konakçidan alan parazitlerdir Bu parazitlerde üreme hariç diger sistemler körelmistir



Bazi özel parazitlik durumlari:

-Parazit-patojen:Konukçu canlida hastalik ve ölümlere neden olurlar

-Obligat parazitler:Yasamsal evrelerinin çogunu konukçu vücudunda geçirirler. Bazi yasamsal olaylari ancak konukçu vücudunda gerçeklestirebilir.



C) Hem ototrof hem hetotrof beslenme:

Bazi ototrof canlilar fotosentezle besinlerini üretebilirler ancak ihtiyaç duyduklarinda diger canlilarida besin olarak kullanabilirler.

Örnekler: a)Protistalarda EUGLENA
· Tek hücreli

· Hücre agizlarindan aldiklari besinlerle hetotrof beslenirle

· Ihtiyaç duyduklarinda kloroplastlari ile fotosentez yaparak ototrof beslenirler

· Göz lekeleri bulunur

· Hücre içi sindirim görülür

Örnek: b)Bitkilerden Dionea,Drosera,Nephentes gibi insektivorlar

· Kloroplastlari vardir ve fotosentez yaparlar

· Azotça fakir sulak topraklarda yasarlar

· Yapraklari metamorfozla böcek kapani haline gelmistir

· Azot ihtiyaçlarini yapraklari ile yakaladiklari böcekleri, yapraklarinda sindirerek saglarlar

· Hücre disi sindirim görülür

CANLILAR ARASINDAKI BESLENME BAGINTILARI

Bazi canli türleri yasamsal olaylarini devam ettire bilmek için diger canlilarla beraber yasamak zorundadirlar. Canlilar beslenme,

üreme,barinma,hareket,korunma gibi yasamsal olaylarda baska canlilara ihtiyaç duyarlar. Bu iliski yarar zarar iliskisine göre üç sekilde gerçeklesir.

1) Kommensalizm: Birlikte yasayan türlerden biri birliktelikten yarar saglarken diger tür yarar veya zarar görmez.

2) Mutualizm: Birlikte yasayan iki ayri türde birliktelikten yarar saglarlar.

3) Parazitizm: Birlikte yasayan iki ayri tür bireylerinden biri bu durumdan faydalanirken digeri bundan zarar görür.

BESIN ZINCIRI VE BESIN PIRAMITLERI

Besin zincirleri

Dogada canlilar baska bir canliyi besin olarak kullanirken kendileride baska canlilarin besini olurlar. Canlilarin birbirlerini tüketmelerine göre siralanmalari ile olusan zincire besin zinciri denir. Zincirin her halkasi ayri bir tür tarafindan olusturulur. Ancak hiçbir zaman dogada tek sirali zincire rastlanmaz. Bir canli besin olarak birden fazla türü besin olarak kullanirken kendiside birden çok türün besini olur. Bu durum zincirlerin birbirine karisip beslenme aglari olusturmasina neden olur.



· Besin zincirleri ile canlilar arasinda organik madde ve enerji akisi gerçeklesir.

· Zincir ne kadar kisa ise madde ve enerji o kadar ekonomik kullanilir.

· Ilk halkada ototroflar bulunur

· Son halkada 3.tüketiciler (Yirticilar) bulunur

· Zincirdeki canlilar fonksiyonlarina göre üç tiptir

1) Üreticiler

2) Tüketiciler: a) Birincil tüketiciler (Herbivorlar)

b) Ikincil tüketiciler (Karnivorlar)

c) Üçüncül tüketiciler (Karnivorlar)

3) Ayristiricilar

· Ayristiricilar zincire her halkadan katilabilir

· Her halkada önceki halkadan alinan organik madde ve enerjinin %90 ?i canlinin yasamsal olaylarinda tüketilirken , canli vücudunda sakli tutulan % 10 ?u besini oldugu sonraki halkaya geçer. Bu duruma % 10 yasasi denir.