Takımyıldız, gökyüzünün (veya gök küresinin) bölündüğü 44 güney yarımkürede 44 kuzey yarımkürede olmak üzere toplam 88 alandan her birine verilen isimdir. Terim genellikle, yanlış bir biçimde, görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarını tanımlamak için kullanılır.
Bazı ünlü takımyıldızlar, çeşitli nesnelere benzetilen parlak yıldız düzenlerine sahiptir. Örnek olarak, bir avcı figürünü çağrıştıran Avcı Takımyıldızı (Orion) ve aslan figürü çağrıştıran Aslan Takımyıldızı (Leo) verilebilir.
Günümüzde geçerli 88 takımyıldız
Andromeda | Pompa | Cennetkuşu | Kova | Kartal | Sunak | Koç | Arabacı | Çoban | Çelikkalem | Zürafa | Yengeç | Av Köpekleri | Büyük Köpek | Küçük Köpek | Oğlak | Karina | Koltuk | Erboğa | Kral | Balina | Bukalemun | Pergel | Güvercin | Berenis'in Saçı | Güneytacı | Kuzeytacı | Karga | Kupa | Güneyhaçı | Kuğu | Yunus | Kılıçbalığı | Ejderha | Tay | Irmak | Ocak | İkizler | Turna | Herkül | Saat | Suyılanı | Küçüksuyılanı | Hintli | Kertenkele | Aslan | Küçük Aslan | Tavşan | Terazi | Kurt | Vaşak | Çalgı | Masa | Mikroskop | Tekboynuz | Sinek | Cetvel | Sekizlik | Yılancı | Avcı | Tavus | Kanatlıat | Kahraman | Anka | Ressam | Balık | Güneybalığı | Pupa | Kumpas | Ağcık | Okçuk | Yay | Akrep | Heykeltraş | Kalkan | Yılan | Altılık | Boğa | Dürbün | Üçgen | Güney Üçgeni | Tukan | Büyük Ayı | Küçük Ayı | Yelken | Başak | Uçanbalık | Tilkicik
Andromeda, modern 88 takımyıldızdan biridir. Ayrıca, batlamyus'un 48 takımyıldızdan oluşan listesinde de geçer. Adını yunan mitolojisindeki bir karakter olan prenses Andromeda'dan alır. Kanatlı At (Pegasus) takımyıldızının yanında bir kuzey yarımküre takımyıldızıdır. Andromeda Gökadası'nı barındırıyor olması en dikkat çekici özelliğidir. Kimi zaman Zincirli Prenses olarak da anılır.
Orion (Avcı)
Gökyüzünde hem güney hem de kuzey yarıküresinde bulunan ve bu sayede tüm dünyadan görülebilinen, oldukça parlak yıldızlardan oluşan dolayısıyla da kolay bulunabilinen takım yıldız. Avcının belirgin şekli dört belirgin yıldızdan oluşan boyu eninin iki katı kadar olan bir dikdörtgen ve bu dikdörtgenin merkezinde çapraz durmakta olan üç ayrı yıldızdır. Betelgeuse avcının sağ omzuna, Bellatrix sol omzuna, Rigel sol ayağına ve Saif de sağ ayağına denk gelir. Ortadaki üç çapraz yıldız (alttan üste sırayla Alnitak,Alnilam ve Mintaka) avcının kemerini (Orion kuşağı olarak da bilinir) oluşturur. Kuşağın altında bulunan M 42 bulutsusu (nebulası) avcının kılıcıdır. Heka adındaki avcının başını simgleyen kısım aslında üç daha sönük yıldızdan meydana gelir. Betelgeuse'un üstündeki yıldızlar avcının sag kolunu Bellattrix'den ötede olan yıldızlarda avcının kalkanını oluşturur.
Avcı kış ayları boyunca Türkiye'den rahatlıkla gözlemlenebilir. Avcıyı gözlemlemek isteyenler güney ufkuna bakmalıdır. Avcının yeri bulunulan aya göre güneybatı ile güneydoğu arasında değişir. Bünyesinde gökyüzünün en parlak yıldızlarından Rigel (7. en parlak yıldız) ve Betelgeuse (10. en parlak yıldız)' ün bulunması ve etrafındaki takımyıldızların solukluğu Avcının kolaylıkla gözlemlenebilmesini sağlar. Avcının komşuları Boğa, İkizler, Eranus nehri, Tavşan takımyıldızlarıdır.
Aquila (Kartal) Takımyıldızı
Aquila, modern 88 takım yıldızdan biridir. Görünüm olarak Samanyolu üzerinde yer alır. En parlak yıldızı Altair'dir ve bu yıldız yaz üçgeni oluşturan üç yıldızdan birdir. Yaz üçgenin diğer yıldızları Vega Lir (Çalgı) Takımyıldızında, Deneb ise Cygnus (Kuğu) Takımyıldızında bulunur.
Lyra (lir [Çalgı]) Takımyıldızı
Lir Takımyıldızı bir çok takımyıldıza nazaran gökyüzünde oldukça küçük bir alan kaplar. Lir Takımyıldızın en parlak yıldızı Vega'dır. Bu Yıldızın kadir değeri + 0,03 dür ve diğer yıldızların parlaklıklarını karşılaştırmada referans olarak alınabilir. Vega yaz üçgenin üç yıldızından birdir.
Cygnus (Kuğu) Takımyıldızı
Cygnus (Kuğu) modern 88 takımyıldızdan biridir. Bir çok parlak yıldız içerir. Bu yıldızlardan en önemlisi ve en parlak olanı Deneb 'dir ve yaz üçgeninin üç yıldızından biridir. Kuğu takımyıldızı görünüm bakımından Samanyolu üzerinde güneye doğru uçan bir kuşu andırır.
Ursa Major (Büyük Ayı) Takımyıldızı
Ursa Major özellikle kuzey yarım kürenin büyük bir bölümünde yıl boyunca görülebilir. Oldukça parlak yıldızlardan oluşmuştur. Belirgin kepçe biçimi sayesinde diğer takımyıldızlardan ayırması oldukça kolaydır. Kepçenin sapındaki üç parlak yıldızdan ortadaki; ünlü bir çift yıldız olan Mizar'dır ve ona yakın görünümde daha sönük olan başka bir çift yıldız; Alcor yer alır. Ursa Major 'ün en parlak yıldızdarı Dubhe ve Merak'tır. Bu iki yıldız cezvenin ucunda, sap kısmına en uzak görünümde bulunurlar. Bu yıldızların aralarındaki mesafeyi referans alarak Merak-Dubhe yönünde 5 birim gittiğimizde Kutup Yıldızı'na (Polaris) ulaşırız. Kutup Yıldızı ise Ursa Minor (Küçük Ayı) Takımyıldızında yer alır. Ayrıca kepçenin sap kısmını oluşturan üç yıldızın çizdiği kavisi takip ederek Bootes (Çoban) takımyıldızının en parlak yıldızı olan Arcturus'a ulaşabiliriz. Bu özellikleri ile Ursa Major: Gökyüzünde diğer takımyıldızları bulurken oldukça kolaylık sağlar.
Ursa Minor (Küçük Ayı) Takımyıldızı
Küçük Ayı Takımyıldızı'da büyük kardeşi gibi kuzey yarımkürenin çok büyük bir kısmında, yıl boyunca görülebilir. Şekli Büyük Ayı gibi kepçeyi andırır. Sap kısmının en son yıldızı Kuzey Yıldızı olarak bilinen Polaris'tir. Bu yıldız sayesinde açık bir havada, yönümüzü kolayca belirleyebiliriz.
Scorpius (Akrep) Takımyıldızı
Bu takımyıldız Scorpio olarak da bilinir. Batıda Libra (Terazi), doğuda ise Sagittairus (Yay) takımyıldızları arasında yer alır. Birçok parlak yıldız barındırır. Bunların en önemlisi ve en parlağı Antares, akrebin kalbi olarak bilinir. Antares ömrünün sonlarına gelmiş bir kızıl devdir. Astronomik olarak yakın bir gelecekte bir süper novayla yaşamını noktalayacaktır.
Sagittarius (Yay) Takımyıldızı
Sagittarius (Yay) Takımyıldızı: Sembol olarak okunu Scorpius (Akrep) Takımyıldızına doğrultmuş bir yay olarak tasvir edilmiştir. Ophiuchus (Yılancı) ve Capricornus (Oğlak) Takımyıldızları arasında yer alır.
Herkül (Hercules) Takımyıldızı:
Kuzey Tacı (Corona Borealis) ile Vega arasında üçüncü kadirden yıldızlardan oluşan Herkül Takımyıldızı bulunur. Aşağıdaki şekilde Herkülün Çalgı ile Kuzeytacı ve Coban arasındaki yerini görüyorsunuz. Herkülün gövdesi ortada görünen dörtgen, dizleri bükük bacakları şekilde sağdaki uzantılar, Sarin ve Rutilicus genelde omuzları olarak değerlendirilir.Kolları ise soldaki ve yukarıdaki uzantılardır. Alpha'sı Rasalgethi 3.kadirden degişen bir Çift Yıldız'dır.
Herkül'ün gövde dörtgeninin en uzun kenarı üzerinde bulunan M13 5.kadire yakın parlaklıkta bir yıldız kümesidir. Küme 26bin ışıkyılı uzaklıkta ve 200bin'e yakın sayıda yıldız içermektedir. Kümenin resmine ulaşmak için aşağıdaki küçültülmüş resme tıklayınız. Ayrıca yine bu parselde, Herkülün bacakları arasında M92 Yıldız Kümesi de bulunur.
Kraliçe (Cassiopea) Takımyıldızı:
Şimdi Yüzünüzü kuzeye dönüp ilk öğrendiklerimizden Büyük ve Küçük kepçeyi, bulalım. İkisi arasında konumlanan Ejderha'yı (Draco) da hatırladınız mı?. Büyük kepçenin Kulpunun en parlak yıldızı Alioth'u bulun (Büyükkepçe kulbundaki kaseye yakın olan yıldız). Alioth'dan başlayıp kutup yıldızından geçen hayali bir çizigiyi bir o kadar daha uzattığınızda birhayli yayvan bir "W" ya da ters "M" şeklinde gruplanmış aralarından samanyolunun geçtiği yıldızlara ualşırsınız. Kraliçe Cassiopea Takım yıldızı, Koltuk ismiyle de tanınır,
Kraliçe en çok tanınan ve en eski Takımyıldızlar'dandır. Büyükkepçenin görülemediği zamanlarda Kutupyıldızı'nı bulmakta da kullanılır. Samanyolunun içinde yerleşiktir. Grubun en parlak yıldızı Şedir ya da Şedar (arapça El Sadr göğüs demektir), 2. kadirden bir yıldızdır ancak parlaklığı 0.5 kadir seviyesinde değişiklikler gösterir. Kraliçenin betası Kaf'dır, 3.parlak yıldız olan Sih değişken bir çift yıldızdır ve parlaklığı 1.5 ila 3. kadir arasında değişir. Daha sonra gelen Ksora (Diz anlamında, Al Rukbah da denir) 3. kadirden bir yıldızdır.
Parsel açık yıldız kümeleri açısından zengindir, yarım düzine kadar açık yıldız gkümesi ve bulutsu içerir. En parlağı 7.kadirden olan 100 kadar yıldız içeren M52 ve daha az sayıda yıldız içeren M103'ün bulundukları yer yukarıdaki şekilde gösterilmiştir.
Kral (Cepheus) Takımyıldızı:
Kraliçe Cassiopea'yı öğrenip de, kocası Kral Sefe'yi gözden kaçırmak olmaz. Kral (Cepheus) Kraliçe ile küçük kepçe arasında yeralır. Tam söylemek gerekirse Ejderha'nın (Draco) Küçük kepçe kasesi çevresini dolaıp keskin bir dirsek yaopıp geriye döndüğü nokta ile Kraliçe arasındaki boşluktadır. Bulmanın bir yolu da şekilde gösterildiği gibi İşaretçi yıldızlarla Kutup yıldızına vardıktan sonra çizgiyi biraz daha devam ettirmektir. Sefe 3. ve 4. kadir yıldızlardan oluşur. Görüş şartları çok iyi değilse seçmekte güçlük çekebilirsiniz. Kral Sefe, Polarise bakan tarafında bir üçgen ve aksi yönde, bir kenarı üçgenin tabanını oluşturan bir dötrgen şeklindedir, daha çok çocukların çizdiği, çatısı dik bir ev resmine benzer. Şeklin tümü 20 derece kadar yer kaplar. Göze çarpan parlak bir yıldızı yoktur, alpha'sı Alderamin (arapça: omuz), beta'sı, Alfirk (arapça: koyunsürüsü) bir çiftyıldızdır, Çatının tepe noktasını oluşturan Alrai (arapça: çoban) gamma Cep'dir. Deltası (delta Cep) ise önemli olup, Cepheidlerin ilk örneğidir. Bunlar SüperDev Yıldızlar olup parlaklıkları çok düzenli şekilde değişmektedir. Delta Sefe'nin değişim periodu 5.5 gündür, ve parlaklığı 4. e 5.kadir arasında değişir.
kaynak catamaranvega.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder