Türkiye'nin vadileri nelerdir?

Türkiye'deki vadiler hangileridir?

1- Ağasar vadisi (Trabzon)
2- Ballıkayalar (Kocaeli)
3- Gogo dere vadisi (Elazığ)
4- Ihlara vadisi (Aksaray)
5- Kelebekler vadisi(Muğla)
6- Munzur vadisi(Tunceli)
7- Zelve vadisi (Nevşehir)
8- İnözü vadisi (Ankara)



Ağasar vadisi

Ağasar vadisi, Trabzon ilinin Şalpazarı ve Beşikdüzü ilçelerinin sınırları içerisinde yer alır. Sis dağının eteklerinden başlayıp Beşikdüzü ilçesinden Karadenize dökülen Ağasar deresine yataklık eden vadidir. Vadi coğrafik özelliğinin yanı sıra, kültürel ve folklorik açıdanda farklılık gösteren Çepni Türkleri’nin yoğun olarak yaşadığı bölgedir. Çepniler bu bölgede Şalpazarı ve Beşikdüzü ilçesinin Şalpazarına yakın köylerinde 29 kadar köyde yaşamakta olup en eski Turkmen geleneklerini hala sürdürmektedirler.
Ballıkayalar

Ballıkayalar, Kocaeli’nin Gebze ilçesi Tavşanlı köyü yakınlarında kayalık vadi. Tabiat parkı statüsündedir.

Türkiye’de kaya tırmanışı sporunun başladığı yerdir. Tırmanış yapılan rotalar ilk olarak 1970′li yıllarda açılmıştır. İstanbul’a yakınlığı nedeniyle, tırmanışçılar buraya rağbet ederler. Vadinin kuzey-güney doğrultusunda olması nedeniyle, günün farklı saatlerinde bazı kayalar gölgede kalır. Böylece tırmanışçılar sıcak günlerde bile rahat tırmanma imkânı bulur.

Tırmanışçılar dışında Ballıkayalar piknikçilerin de rağbet ettiği bir parktır.Gogo dere

Gogo dere Elazığ Keban ilçesinin güney batısında bulunan vadinin adıdır. Diger ismi ‘Geli’ dir.
Geli, zor ve çetin bölge anlamına gelir. Bu yörenin kullandığı lehce kırmanci dir gogo dere olarak bilinen bu bölge aynı zaman da kuşçu köyünün mahallesidir.çünkü burada ikamet eden özdemirve akpınar aileleri kuşçu köyüne kayıtlıdırlar.ancak özel bir mülk statüsündedir.burada yaşayan özdemir ve akpınar aileleri bu bölgeyi paylaşmış ve sınırları bellidir .bu alana diger köyler ve kuşçu köyü müdahale edemez. ve ortak mera alanı yoktur.


Munzur Vadisi

Munzur Vadisi, Tunceli-Ovacık arasında, 42.000 Hektarlık bir alan 1971 yılında Milli Park olarak ilan edilmiştir.Bazı bilimsel araştırmalar ve rivayetlere göre Munzur kelimesinin öz Kürtçe kelime olduğu belirtilmektedir. Türkiye’nin en büyük milli parklarından biri olan “Munzur Vadisi Milli Parkı”, Tunceli kent merkezine 8 Km. uzaklıkta başlayıp, vadi boyunca Munzur Dağlarına kadar uzanmaktadır. Kuzeyde 3300 metreye kadar yükselen Munzur Dağları, Mercan ve Munzur Suyu vadileri tarafından parçalanmıştır.Bu bölgenin milli park olarak ilan edilmesinde etken olan veriler, başta akarsu kaynakları ve gözeler olmak üzere zengin doğal veriler, endemik bitki türleri ve yöreye özgü hayvan türleri ile zenginleşen bitki örtüsü ve yaban hayvan varlığıdır. . Milli parkın kuzeyinde, Munzur Dağlarının üzerinde 2000-3000 metrelik zirvelerde yer alan krater gölleri, Ovacık düzlüğünde kaynayan gözeler ve kanyonlar ile vadi boyunca dökülen şelaleler parkın doğal değerlerini zenginleştirmektedir.
Munzur Vadisi, Tunceli ilinde bulunan vadi. Tunceli’nin Ovacık ilçesi Munzur Gözelerinden doğan Munzur Çayının, sarp vadileri aşarak aktığı çığırları kapsamaktadır. Yaklaşık olarak 1518 çeşit bitkiye evsahipliği yapmaktadır ve bunlardan 43 tanesi sadece bu bölgede bulunan endemik bitkilerdir.

Hayvan varlığı açısından da oldukça zengindir. Munzur ve Mercan sularında kırmızı pullu alabalıklar bulunmaktadır. Başta ayı, kurt, tilki, vaşak, su samuru, yaban domuzu, tavşan, sincap, sansar, çengelboynuzlu dağ keçisi keklik, çil keklik, bıldırcın, toy, üveyik, tahtalı güvercin, akbaba, kaya kartalı, turna olmak üzere onlarca memeli, kuş ve sürüngene evsahipliği yapar. Dağlar sık meşe ormanları ile kaplıdır. 2500 metreden sonrası çıplak kayalıktır. Bu nedenle Mercan bölgesinde kaya tırmanışı yapılabilmektedir.
Zelve

Avanos’a 5 km, Paşabağları’na 1 km uzaklıktaki Zelve, Aktepe’nin dik ve kuzey yamaçlarında kurulmuştur. Üç vadiden olaşan Zelve Ören Yeri, peribacalarının en yoğun olduğu yerdir. Vadideki peribacaları sivri uçlu ve geniş gövdelidir.

Zelve, özellikle 9. ve 13. yüzyılda Hıristiyanların önemli yerleşim ve dini merkezlerinden biri olmuş; aynı zamanda rahiplere ilk dini seminerler de bu yörede verilmiştir.İnözü Vadisi

İnözü Vadisi, yaklaşık 100 km Ankara’nın kuzeybatısında Beypazarı ilçesinde iki dağ arasındaki çukurca arazidir. Beypazarı ilçeside yaklaşık 700 metre irtifa’da yer almaktadır ve Seben, Kıbrıscık, Nallıhan, Mihalıçcık, Polatlı, Güdül ve Çamlıdere ilçeleri ile çevrilidir.
Botan (Uluçay) Vadisi :
Bitlis’in güneyindeki dağların eteklerinde başlayan Botan Suyu Vadisi, yüksek ve sarp yapılı bir kesimde güneye doğru uzanır. Doğruyol, Kuran ve Kapılı Dağları’nın arasında bulunan vadi, Türkiye’nin en dik ve sarp vadilerindendir. Bitlis Çayı Vadisi’yle birleşen Botan Vadisi, Dicle Vadisi’ne açılır. Botan Suyu Vadisi ve bu vadinin önemli bir kolu olan Bitlis Çayı Vadisi pek geniş değildir. Vadiler; kuzey ve kuzeydoğudaki dağlardan kaynağını alan bol sulu akarsularla kalkerli yapıda oyulmuş derin yarıklar durumundadır. Yalnızca Bitlis Çayı Vadisi, Kurtalan İlçe alanında azda olsa genişlemektedir. Bu genişleyen kesimler yer yer ova niteliği kazanır. Kurtalan Ovası’da bu vadinin tabanındadır. 
Behrancı Vadisi :
Yazlıca (Herekul) Dağları’nın güneydoğu yamaçlarından çeşitli kollar halinde başlayan Behrancı Vadisi’de dar ve diktir. Vadi kolları güneydoğudan güneybatıya genişçe bir yay çizerek Türkiye-Suriye sınırlarında Habur Vadisi’ne açılır.
Tohma Vadisi: İki kol halinde başlayan Tohma Vadisi, Malatya topraklarında birleşerek Fırat Vadisi’ne açılır. Vadinin uzun kolu Kulmaç Dağları’nın güney yamaçlarında başlamakta ve güneydoğu yönünde Uzunyayla’yı ortadan bölmekte, Sarıca yöresinde Malatya iline girmektedir. İl alanında genellikle dar bir yarık durumundadır. Kısa olan Vadi kolu ise Gürün yöresinden başlamakta, doğuya doğru uzanarak aynı ilçe sınırından Malatya’ya girmektedir. Vadi Gürün’den sonra biraz genişlemekte ise de bir ova niteliği kazanamamıştır. 
Çaltı Suyu Vadisi: İlin önemli vadilerinden olan Çatlı Suyu Vadisi iki kol halinde başlar. Birisi Kangal Çayı Vadisi adıyla Tecer Dağları’nın güneybatı yamaçlarından, diğeri Kalkım Çayı Vadisi adıyla Yama Dağı’nın batı yamaçlarından başlamaktadır. Bu iki vadi, Çetinkaya yakınlarında biraz genişler ve birleşir. Birleştikten sonra doğuya yönelen vadi, Tatlı Çayı Vadisi adını alır ve dar bir yarık biçiminde Divriği yöresine kadar uzanır. Buradan güneyden doğuya genişçe bir yay çizer; kuzeyden ve güneyden gelen vadilerle birleşerek Çaltı Vadisi adını almaktadır. Akkuşağı yöresinde Ana Fırat Vadisi’ne açılmaktadır. Vadinin hiçbir yeri ova niteliği kazanacak denli geniş değildir. Sarp ve yüksek yapı içinde dar bir yarık biçimindedir. Yalnızca Çetinkaya ve Divriği çevresinde biraz genişlemektedir. Akarsu yatağının her iki yanında sıralanan ve genişliği 1-2 km arasında değişen bu alüvyon toprakların bölge tarımı açısından önemi büyüktür. 
Kelkit Vadisi: Giresun dağlarının güney yamaçlarından başlayan vadi, Canik ve Giresun Dağları ile Otlukbeli ve Köse Dağları arasında batı yönünde uzanmaktadır. Suşehri yakınından il topraklarına girmektedir. Kimi yerlerde Sivas-Tokat sınırını oluşturarak uzanan vadi Koyulhisar’dan sonra, il alanı dışına çıkmaktadır. Kelkit Vadisi, Sivas topraklarında biraz genişlemektedir. Ama yine de geniş ovalar oluşturmaz. Vadide Karadeniz ikliminin etkileri görülebilmektedir. Tarım yapılan alüvyal toprakların azlığına karşın vadide çok çeşitli ürünler yetişebilmektedir. Verim hayli yüksektir.
Kızılırmak Vadisi: İlin en önemli ve uzun vadisidir. İmranlı’nın doğusundan başlayan vadi, dar bir oluk biçiminde batı yönünde uzanmaktadır. Zara yöresinde tabanı biraz genişleyen Kızılırmak Vadisi Hafik’i geçerek Merkez ilçeye girer. Kızılırmak Vadisi’ne burada, güneyden fadlım ve tecer, Kuzeyden Yıldız Çayı Vadisi katılmakta, vadi güneybatı yönünde uzanmaktadır. Kuzeybatıdan ve güneydoğudan gelen çok sayıda küçük vadiyle birleştikten sonra da, Gemerek yöresinden il toprakları dışına çıkmaktadır. 
Sivas ilinde çok sınırlı yer tutan ovalık alanların büyük bir kısmı Kızılırmak Vadisi’ndedir. Ama Kızılırmak Vadisi hiçbir yerinde tam anlamıyla ova niteliği kazanacak denli genişlemez. Zara’dan genişlemeye başlayan Ana Kızılırmak Vadisi, Hafik ve Merkez ilçe alanlarında yer yer akarsu yatağının her iki yanında, 2-3 km. genişliğinde taban toprakları yaratmaktadır. 
Hafik’te Koru Çayır’ı, Zara’da Cencin, Devekse, Tödürge ovaları adlarıyla anılan ve bazı kesimleri sulanan bu topraklar, il tarımı açısından önemlidir. Ana Kızılırmak Vadisi, Merkez İlçe dışında çıktığı yer olan Deveboynu yöresine dek pek genişlemez. Yine de akarsu yatağının her iki yanında 1-2 km.ye ulaşan alanlar, küçük olmalarına karşın, il tarımı açısından önemlidir. Sivas’ta ova niteliği topraklar daha çok, Ana Kızılırmak Vadisi’ne açılan yan vadilerin tabanlarında toplanmış durumdadır.
Filyos Çayı Vadisi : İlin en büyük ve en önemli vadisi olup Filyos Çayı boyunca uzanır. Genişliği yer yer 300-400 metreyi bulan bu vadi Çaycuma ilçe merkezinde Çaycuma düzlüğünü, Saltukova -Filyos mevkiinde Filyos düzlüğü oluşturur.

Alaplı Irmağı Vadisi : Yer yer 600-700 m genişleyen ve kıyıdan 14-15 kilometre kadar içeriye giren bu vadi ilin ikinci büyük vadisidir.

Gülüç (Gülünç) Irmağı Vadisi : Yöredeki birçok derenin sularıyla beslenen vadi, Kdz.Ereğli ilçe merkezinde genişleyerek Kdz.Ereğli düzlüğünü oluşturur.

Üzülmez Deresi Vadisi: Güneyden kuzeye doğru, Üzülmez Deresi etrafında yer alan vadinin yamaçlarında Zonguldak kenti kurulmuştur. Bu nedenle Zonguldak Vadisi olarak da adlandırılır.
Kızılırmak, Yeşilırmak ve kolları, Çorum İlinden geçerken birçok vadiler oluşturmuşlardır. 
Başlıcaları şunlardır; 
Sıklık Boğazı :Çorum-Samsun yolu üzerinde, 7 km. uzunluğundadır. 
Hatap Vadisi : Hatap Çayı’nın geçtiği yerde, 16 km.dir. 
Harami Vadisi :Dana Boğazı Seydim Ovası ile Dedesli Ovasını birleştirir. 6,5 km.dir. 
Kırkdilim Vadisi : Çorum - Osmancık - Kargı bağlantısı konumundadır. 
Sacayak Vadisi : Çorum Çat Suyunun Cemilbey’e geçtiği yerdedir. 
Hışır Vadisi :Alaca Suyunun Çat Suyuna karıştığı yerdedir. 

kaynak:coğrafya dergisi