ÇİÇEĞİN BÖLÜMLERİ KONU ANLATIMI FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ

ÇİÇEĞİN BÖLÜMLERİ

Çiçeklerin çoğu dıştan içe doğru sırasıyla çanak, taç, erkekorganlar ve dişiorganlar
denen dört temel bölümden oluşur. Ama bazı çiçeklerde taç bölümü yoktur; bazılarında da, örneğin lalede taç ve çanak bölümleri ayırt edilemeyecek kadar biribirine benzer. Ayrıca çiçeklerin bazısında erkekorganlar, bazısında dişiorgan bulunmaz. Kısacası çiçekler yapıolarak birbirinden çok farklıdır. Gene de düğünçiçeği ve yüksükotu gibi tipik bir çiçekte bu dört bölüm açıkça görülebilir.
En dışta, çanakyaprakların birleşmesiyle oluşan ve gerçekten bir çanağı andıran çanak bölümü bulunur. Çanakyapraklar genellikle yeşil renklidir ve çiçek henüz tomurcuk durumundayken içte katlanmış halde bulunan taçyaprakların çevresini sararak koruyucu bir örtü oluşturur. Çanakyapraklar yüksükotunda olduğu gibi birleşerek kaynaşmış ya da düğünçiçeğindeki gibi ayrı ayrı olabilir. (Düğünçiçeği için ayrıca BİTKİ maddesindeki çizime bakınız.)
Çanağın içinde taçyaprakların oluşturduğu taç bölümü yer alır. Taçyapraklar da düğünçiçeğinde olduğu gibi birbirinden ayrı, domatesçiçeğindeki gibi yarı yarıya birleşmiş ya da petunyanın huni biçimindeki çiçeklerinde olduğu gibi tümüyle birleşmiş olabilir. Bazı çiçeklerde taçyaprakların sayısı yalnızca dört ya da beş tane, bazılarında çok fazladır. Bir çiçeğin bütün taçyaprakları aynı biçimde olabileceği gibi, bazen de birkaçı birleşerek bezelye çiçeklerinde, aslanağzında ve orkidelerde görülen "kanat", "dudak" ya da "kelebek" gibi özel biçimler alabilir.
Taçyapraklar genellikle bir çiçeğin en göze çarpan, en renkli bölümüdür ve birçok kişi çiçekleri taçyapraklarının sayısına, biçimine ve rengine bakarak tanır. Oysa bazen bu görünüm yanıltıcı olabilir; örneğin nergislerin dıştaki sarı renkli "taçyaprakları" aslında iyice irileşmiş, renkli çanakyapraklardır.
Tacın içinde sayıları iki ile birkaç yüz arasında değişebilen erkekorganlar dizilidir. Çiçektozlarını üreten bu organlar ipçik ya da telcik denen ince bir sap ile bu sapın tepesindeki bir başçıktan, yani çiçektozu kesesinden oluşur.
Çiçeğin en ortasında meyveyapraklarından (karpellerden) oluşmuş tek ya da birkaç tane dişiorgan bulunur. Her dişiorganın en üst bölümünde bir tepecik, bunun altında tepeciği taşıyan bir boyuncuk ve en dipte tohumtaslaklarını barındıran şişkince bir yumurtalık vardır. Erkekorganlardan gelen çiçektozları, yüzeyi yapışkan bir sıvıyla kaplı olan tepeciğe konar, sonra boyuncuk kanalıyla dipteki yumurtalığa ulaşır. Bu yapışkan sıvının çok önemli bir işlevi vardır; çünkü çiçektozları boyuncuğun altındaki yumurtalığa ulaşmadıkça buradaki tohumtaslaklarını dölleyemez. Ancak bu dişi ve erkek üreme hücreleri birleştiğinde tohumtaslağı tohuma dönüşür; bu tohum toprağa düşerek çimlendiğinde de bitkinin küçük bir kopyası olan yeni bir bitki gelişebilir (bak. ÇİMLENME).
Çiçektozlarının erkekorgandan dişiorgana taşınmasına tozlaşma denir. Çiçektozları rüzgârla, böceklerle, kuşlarla ya da başka hayvanlarla, hatta bazı su bitkilerinde suyun akıntısına kapılarak bir çiçekten öbürüne taşınır. Bu konudaki ayrıntılı bilgiyi TOZLAŞMA maddesinde bulabilirsiniz.