A) Yer kabuğunda neler var? Neler yaşanıyor?
1. Yer kabuğunun ana maddesi Kayaçlar
· Yer kabuğunu oluşturan levhalar kırılgan ve hareket halindedir.
· Bu levhalar birbiriyle çarpışır, ayrılır ve sürekli yer değiştirir.
· Yer kabuğunu oluşturan, yapısında türlü bileşim ve karışımların bulunduğu taş ve kayalara kayaç denir.
· Kayaçların parçalanarak küçülmüş haline taş denir.
· Taşların parçalanmasıyla çakıllar meydana gelir.
· Çakıllar ise parçalanarak kuma dönüşür.
Yer Kabuğu, Kayaç
Kayaçlar oluşum ve yapısı bakımından üçe ayrılır
a) Püskürük kayalar (mağmatik)
· Magmanın yeryüzüne ya da yer kabuğunun çatlaklarına sızması sonucu soğuyarak katılaşmasıyla oluşur.
· Magmadan gelen lavları, yeryüzüne çıkmadan yer kabuğunun boşluk ve çatlakalrında soğumasıyla granit denen kayaçlar oluşur.
Özellikleri:
· Püskürük kayaçlar serttir.
· Genellikle kristalli yapıdadır.
· Püskürük kayaçlarda fosillere raslanmaz.
b) Tortul kayaçlar
· Yeryüzündeki kayaçlar su, rüzgâr gibi dış etkenler nedeni ile sürüklenip parçalanır. Bu parçalar genellikle deniz ve göl diplerinde ya da karalarda çukur yerlerde birikip tortulaşır.
· Kil taşı, kaya tuzu, alçı taşı, kömür ve petrol tortul kayaçlara örnektir.
Özellikleri:
· Tortul kayaçlar yumuşaktır.
· Tabakalar halinde oluşmuştur.
· Tortul kayaçlarda fosilere rastlanır.
· Mineral bakımından çok zengindirler.
Not: Geçmişte yaşamış ve tortul kayaçlar içinde korunarak günümüze kadar bozulmadan gelen canlı kalıntı ya da izlere fosil denir.
c) Başkalaşım kayaçları
· Püskürük ve tortul kayaçlar basınç ve sıcaklığın etkisiyle değişikliğe uğrayarak başkalaşım kayaçlarını oluşturur.
Örneğin; kalkerin değişmesiyle mermer, kömürün değişmesiyle elmas meydana gelmiştir.
· Yer kabuğunu oluşturan kayaçların yapısında
Özellikleri:
· Yapay olarak elde edilemezler
· Belli bir kimyasal yapıya sahiptirler
· Civa hariç katı halde bulunurlar.
· Belli bir sertlikleri vardır.
· Ekonomik değeri olan ve doğada az olan maddelere maden denir. Altın, elmas gibi…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder