MİTOZ HÜCRE BÖLÜNMESİ KONU ANLATIMI 8.SINIF

MİTOZ HÜCRE BÖLÜNMESİ KONU ANLATIMI 8.SINIF


ÜNİTE I:HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM
KONU:TÜRÜN DEVAMLILIĞINI SAĞLAYAN CANLILIK OLAYI (ÜREME)
Çiftleştiklerinde verimli döller verebilen, ataları ortak, benzer canlılar grubuna tür denir.

Türler devamlılığı, üreme ile sağlar.Canlının kendine benzer yeni canlılar oluşturmasına üremedenir.
Bir canlı türünün neslini devam ettirebilmesi için üreme ve ölüm arasındaki dengenin kurulması gerekir.Bugün bazı canlı türleri, neslinin tükenmesi tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Mavi balinalar, Afrika filleri, kelaynak kuşları, bufalolar bu canlı türlerinden bazılarıdır.

Canlının Özellikleri ve Geleceğinden Sorumlu Yapı

Canlılarda özelliklerin taşınmasını ve sonraki nesillere aktarılmasını sağlayan kalıtsal maddeDNA’dır. Canlıya ait özellikler yeni canlıya aktarılmadan önce DNA kromatin iplik denen ince, uzun ipliklerden oluşmuş bir yumağa benzer.

Hücre bölünmesi esnasında kromatin iplik kısalıp, kalınlaşarak kromozomu oluşturur.

Kromozom canlıların özelliklerinin nesilden nesile aktarılmasını sağlar.

Bir hücreli ya da çok hücreli canlılarda üreme tek bir hücre ile başlar.

 Hücre Nasıl Çoğalır?

Çok hücreli canlılarda, büyüyüp gelişme, organ, doku gibi yapıların yenilenmesi için, tek hücreli canlılarda üremenin gerçekleşmesi için hücreler çoğalmak zorundadır. Hücrelerin çoğalması bölünerek gerçekleşir.Hücrelerin bölünme hızı ve sıklığı canlının türüne göre, canlıdan canlıya, aynı canlının değişik dokularında farklılık gösterir. Embriyo, epidermis, kemik iliği hücrelerinde sürekli ve hızlı bölünme olur.Alyuvar, sinir hücresi, retina hücresinde bölünme olmaz.

Bölünmeden sonra oluşan yeni hücreler küçüktür.Hücrenin tekrar bölünebilmesi için belli bir büyüklüğü erişmesi gerekir. Embriyo hücrelerinde bölünme, yeni hücreler gelişimini tamamlamadan, peş peşe olur.

Hücre bölünmesi

1.Canlının büyüyüp gelişme, hücre sayısını arttırma ihtiyacı,

2.Yaralanan veya zarar gören doku ve yapıların onarılması,

3.Eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin oluşumu,

4.Bölünme ile üreyen canlılarda çoğalma,

5.Hücrenin büyümesi sonucu artan hacim - yüzey oranına göre, sitoplazmanın besin, gaz alışverişi ve atık madde ihtiyaçlarını karşılamak  için olur.

Hücre bölünmesi çekirdek tarafından yürütülür.

Hücrelerde mayoz ve mitoz olmak üzere iki çeşit bölünme görülür.

Canlıların vücut hücrelerinde bulunan kromozom sayısı “2n” ile gösterilir. Bu hücrelere diploit hücre denir.

Her canlı türü için kromozom sayısı sabittir. Yani bir canlı türünün bütün bireylerinde aynı sayıda kromozom vardır.

Örneğin insanda 23 çift, 2n = 46 kromozom vardır. Bu sayı bütün insanlarda aynıdır. Tabloda bazı canlıların

kromozom sayıları gösterilmiştir:

  

TÜR               KROMOZOM SAYISI(2n)

Kedi                        38     (2X19)
İnsan                       46     (2X23)

Moli Balığı              46     (2X23)

Domates                24     (2X12)

Soğan                    16      (2X8)

Sirke sineği             8      (2X4)

Yuvarlak solucan     2      (2X1)

Canlının kromozom sayıları farklıdır. Fakat farklı yapıdaki bazı canlıların kromozom sayısı ise aynıdır. Canlılardaki bu farklılık genlerden kaynaklanmaktadır

AYNI HÜCRELERİ OLUŞTURAN BÖLÜNME : MİTOZ BÖLÜNME
Bakteriler, amip, öglena (kamçılı hayvan), paramezyum (terliksi hayvan) gibi bir hücrelilerle çok hücrelilerin vücut hücrelerinde ve üreme ana hücrelerinde görülür

Mitoz bölünme sonucu:

•Aynı genetik yapıda (kromozom sayısı ve yapısı değişmemiş) iki hücre oluşur.

•Kalıtsal karakterler ana hücrenin aynısıdır.

•Sinir hücresi, alyuvar, retina hücrelerinde, üreme hücrelerinde mitoz bölünme görülmez.

İNTERFAZ : ( Hazırlık evresi) : Mitoz bölünme değişik safhalarda incelenir.Mitoz ile oluşan hücreler yeni bir mitoz bölünmeye kadar bir hazırlık aşaması geçirir.Bu evreye İNTERFAZ denir.

•İnterfazda;

•ATP, DNA, RNA ve protein üretimi hızlanır.

•Bu aşamanın en önemli olayı kromatin iplik (DNA ve proteinden oluşur) ve sentroiller kendini eşleyerek iki katına çıkar.

Mitoz iki aşamada gerçekleşir.

1.Çekirdek bölünmesi

2.Sitoplazma bölünmesi

1.ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ:Çekirdek bölünmesi 4 aşamada gerçekleşir.

1.Profaz

2.Metafaz

3.Anafaz

4.Telofaz

Not:Evrelerin  isimlerini ezberlemeyin.

1.PROFAZ:

•Kromatin iplikler helezon şeklinde kıvrılıp, kısalarak ve kalınlaşır böylece kromozomları oluşturur.

•İnterfazda kromatin iplik kendini eşlediğinden kromozomlar birbirinin aynısı iki parçadan oluşur.Bu parçalara  KARDEŞ KROMATİT adı verilir.Kromatitler birbirlerine sentromerlerle bağlıdır.

•İnterfazda oluşan sentroiller hücrenin iki kutbuna doğru çekilmeye başlar.Oluşan iğ ipliklerinin sentroillere bağlı olduğu görülür.

•Profazın sonuna doğru çekirdekçik ve çekirdek zarı erimeye başlar.

2.METAFAZ:

•Kromozomlar iğ ipliklerine tutunarak hücrenin ortasında toplanırlar.

•Kardeş kromatitler arasındaki sentromerler kopar. Böylece her bir kromozom

iki kromatite ayrılır.

Kromozomların en belirgin olduğu safhadır.Kromozom sayısı bu safhada tespit edilir.

3.ANAFAZ:

•Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak iğ iplikleri üzerinde hareket ederek zıt kutuplara çekilir. Anafaz sonucunda kardeş iki kromatit zıt iki kutba ulaşmış olur.

4.TELOFAZ:

•İğ iplikleri kaybolur.

•Kromozomlar tekrar açılarak kromatin ipliklere dönüşür.

•Çekirdekçik ve çekirdek zarı yeniden oluşur. Böylece birbirinin aynı özelliklere sahip 2n kromozomlu iki çekirdek oluşur.

Telofazda olan olaylar profazın tersidir.

2.SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ:

Çekirdek bölünmesinden sonra stoplazma bölünmesi gerçekleşir.

Sitoplazma bölünmesi bitki hücresinde farklı hayvan hücresinde farklı olur.

Hayvan hücresinde stoplazma bölünmesi hücrenin ortasından boğumlanmasıyla olur.

Bitki hücresi kalın bir hücre çeperi ile çevrili olduğundan boğumlanma olmaz. Hücrenin ortasındaARA LAMEL denen bir tabaka gelişerek stoplazmanın ikiye bölünmesi sağlanır.