İllerin idaresi, “yetki genişliği” esasına göre yürütülür. İl yönetiminin başında vali bulunmaktadır. İl yönetiminin başı olarak vali, Devleti ve hükümeti ilde temsil eder, her bakanın mümessilidir ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır. Bu bakımdan valinin “idari” ve “siyasi” olmak üzere iki önemli fonksiyonu vardır. Bu sebeple valilik, öteki kamu görevlileri yanında “istisnai memurluk” olarak kabul edilmiştir. Nitelikleri, atanmaları ve özlük hakları, diğer kamu görevlilerinden farklı şekilde düzenlenmiştir.
Vali, İçişleri Bakanlığı’nın önerisi, Bakanlar Kurulu’nun kararı ve Cumhurbaşkanının onayı ile atanmaktadır. Vali, İçişleri Bakanlığına bağlıdır. Valilik kurumunun Başbakanlığa bağlanması yönünde öneriler de bulunmaktadır. Vali olabilmek için, yasalarda özel nitelikler öngörülmemiştir. Valiler genellikle, kaymakamlar, vali yardımcıları, İçişleri Bakanlığı’ndaki üst düzey yöneticileri arasından seçilmektedir. Ancak öteki mesleklerden de vali atanmaktadır. Bu konuda siyasi iktidarlara geniş takdir yetkisi verilmiştir.
Vali, adli ve askeri teşkilat dışında kalan bütün devlet daire, müessese ve işletmeleriyle diğer kamu kurumlarının başıdır ve il’in her yönden genel idare ve genel gidişini düzenlemek ve denetlemekten, hükümete ve bakanlara karşı sorumludur.
a. Vali, kanun, tüzük, yönetmelik ve hükümet kararlarının yayım ve ilanını ve uygulamasını sağlamak ve bakanlıkların talimat ve emirlerini yürütmekle ödevlidir. Bu amaçla vali, düzenleyici işlem niteliğinde “genel emirler” çıkarmaya yetkilidir.
b. Vali, Devlet gelirlerinin tahakkuk, tahsilini ve ödeme işlemlerinin muntazam bir şekilde yapılmasını ve gelir kaynaklarının gelişmesini sağlamak için tedbir alır ve uygular.
c. Vali, il sınırı içinde bulunan genel ve özel bütün kolluk kuvvetlerinin amiridir. Suç işlenmesini önlemek, kamu düzenini, güvenini sağlamak ve korumak için gerekli tedbirleri alır. Bu maksatla Devletin özel kolluk kuvvetlerini kullanır, olağanüstü durumlarda silahlı kuvvetlerden yardım ister.
d. Vali, jandarma, polis, gümrük muhafaza ve diğer özel kolluk kuvvetlerinin bütün ast ve üstlerin il içinde münhasır olmak üzere geçici veya sürekli olarak yerlerini değiştirebilir ve bu durumdan hemen İçişleri ve Maliye Bakanlıklarına bilgi verir.
e. Vali, il sınırı içindeki yerel yönetimler üzerinde vesayet yetkisini kullanır.
f. Devletin temsilcisi sıfatıyla törenlere başkanlık eder, gerektiğinde yabancı ülke temsilcilerini karşılar.
g. Vali, vali muavini ile kaymakamların, il müdürlerinin genel ve özel kolluk amirlerinin birinci derecede; diğer memurların ikinci derecede sicil âmiridir.
h. Valinin, adli ve askeri teşkilat üzerinde bir yetkisi yoktur. Ancak vali, yargı organlarında görülmekte olan işlerin gecikmesi hallerinde, bunun sebeplerini Cumhuriyet savcısından yazılı olarak sorabilir. Ceza ve tutuk evlerinin muhafazasını; Cumhuriyet Savcısı ile birlikte hükümlü ve tutukluların sağlık şartlarını gözetim ve denetim altında bulundurur.
i. Vali savcıdan kamu davası açılmasını isteyebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder