ORTA ÇAĞ VE YENİÇAĞ AVRUPASINDA BİLİM

ORTA ÇAĞ VE YENİÇAĞ AVRUPASINDA BİLİM

Kavimler göçü ile birlikte Avrupa'da Hıristiyanlık geniş alanlara yayılmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan kiliseler ekonomik, siyasi ve dini güçleri ellerinde toplamışlardır. Bilimsel ve akıl­cı düşünceyi reddederek kişisel düşünceyi ya­saklamışlardır. Kutsal kitapları olan İncil'i kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak halkı yanlış bilgilendirmişlerdir.

İskenderiye Kütüphanesi'ni yakmış, çe­şitli bilim adamlarını idam ettirmişlerdir. Aforoz (dinden atma) Endülüjans (Günahların atfedile­bileceği belge) gibi yetkileri kullanarak siyasi bir güç sağlamışlardır.

Yeni Çağdaki bilimsel çalışmalarda et­kili olan gelişmeler:

Orta Çağın sonlarına doğru, insan ve do­ğa sevgisinin ön plana çıkması ile birlikte eski Yunan ve Helen uygarlıklarının incelenmesi so­nucu bilimsel çalışmalar başlamıştır.

Yeni Çağ Avrupa’sında bilimin ortaya çık­ması ve gelişmesinde etkili olan barut, pusula, kâğıt ve matbaa Haçlı Seferleri ile birlikte Avru­pa'ya geçmiştir.

Barut

Barutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla birlikte Orta Çağ Avrupa’sındaki Feodalite (De­rebeylik) sistemi zayıflarken, merkezi krallıklar güç kazanmıştır. Bu durum Avrupa'nın siyasi yapısını değiştirmiştir.

Kâğıt

Kâğıt, uygarlaşma yolunda icat edilmiş en önemli buluşlardan biridir. İlk olarak Mısırlılar "papirüs" adını verdikleri bitkilerin üzerine yazı­lar yazmışlardır. Mezopotamyalılar kil tabletle­re, Çinliler ipekli kumaş üzerlerine yazmışlar­dır.

Çinliler bu kumaşların çok pahalı olmasın­dan dolayı, arayış içerisine girerek kâğıdı icat etmişlerdir.

Kâğıdın kullanılması ile birlikte Avrupa'da ve dünyada kültür aktarımı sağlanmıştır. Avru­pa'da bilimsel çalışmaların yapıldığı "Aydınlan­ma Dönemi" başlamıştır.

Matbaa

İlk olarak Çin'de kullanı­lan matbaa, Uygur Türkleri ta­rafından geliştirilmiştir. Günü­müz modern anlamdaki matbaayı Jan Gutenberg ortaya koymuştur.

Matbaa sayesinde yazıl­mış olan eserler çoğaltılarak geniş kitlelere hitap etmiştir. Matbaa uluslararası kültürel etkileşimin yaşanmasında önemli bir yere sahiptir.

Pusula

Pusula, insanların yön bulma aracıdır. İlk olarak Çin’­de görülen bu icat, mıknatıslı taşlardan yapılmıştı. Kristof Kolomb, pusulanın sapma açısını hesaplamış ve günümüz mo­dem pusulasının yapılmasında etkili olmuştur.

İnsanlar pusula ile birlikte denizlere ra­hatlıkla açılabilme imkanı bulmuşlardır. Bu da Coğrafi Keşifler'e neden olmuştur. Coğrafi Ke­şiflerle birlikte insanlar yeni yerler keşfetmiştir. Dünya'nın yuvarlak olduğu anlaşılmıştır.

Coğrafi Keşiflerle birlikte Avrupa'da eko­nomik refah artmıştır.

RÖNESANS VE REFORM HAREKETLERİ

Rönesans

Kelime anlamı "yeniden doğuş"tur. Sanat, edebiyat ve bilim alanlarındaki gelişmeler 15. ve 16. yy'a yön vermiştir.

İnsanın kendisini keşfettiği, insancıl dü­şünce ve özgür düşüncenin geliştiği, sevgi, gü­zellik, tutku gibi düşüncelerin ortaya çıktığı bu dönem insan ve insan sevgisini ön plana çıkar­mıştır. Rönesans’la birlikte eski Yunan kültürü canlılık göstermeye başlamıştır.

Nedenleri:

- Coğrafi Keşiflerle birlikte ekonomik refaha ka­vuşan halkın bilim ve sanata önem vermeye başlaması.

- Eski Helen ve Roma dönemine ait eserlerin incelenmesi.

- Kağıt ve Matbaanın öğrenilmesiyle birlikte okuma-yazma oranının artması, düşüncelerin geniş alanlara

yayılması.

- İstanbul'un fethinden sonra İtalya'ya kaçan j bilginlerin orada yapmış oldukları çalışmalar.

- Avrupa'nın İstami bilimsel eserleri kendi dil­lerine çevirmeleri.

- Bilim adamlarını destekleyen "mesen" sınıfı­nın varlığı.

UYARI: Rönesans’ın İtalya'da başlama nedeni, coğrafi konumu, ekonomik refahı ve eski Ro­ma antik eserlerinin burada bulunmasıdır.

İtalya'da başlayan Rönesans hareketleri, bütün Avrupa'ya yayılmıştır. Rönesans hare­ketleri Fransa ve Polonya'da bilim, Hollanda'da resim, İngiltere'de edebiyat alanında gelişme sağlanmasında etkili olmuştur. Bu dönemde; Giovanni Boccaccio, Nikola Makyevel, Francesko Petiark, Ciyovanni Bellini, Albert Dürer, Francis Bacon, Misel Monteyn, Leonardo Da Vinci, VVilliam Shakespeare gibi bilim adamları yetişmiştir.

Sonuçları:

- Dine dayalı ve pozitif bilimlere kapalı olan skolastik düşünce önemini yitirmiştir. Bu dü­şüncenin yerine özgür düşünce anlayışı önem kazanmıştır.

-Avrupa'yı baskı altında tutan din adamları ve kiliselere karşı, eleştiriler başlamış bu durum, Reform hareketlerine zemin hazırlamıştır.

- Edebiyat, sanat ve bilimsel alanlarda çalış­malar hız kazanmıştır.

• Avrupa’daki bu gelişmeler, bütün dünyayı etkilemeye başlamıştır. Zamanla bütün kültür ve bilimsel gelişmeler günümüz bilgi birikiminin oluşmasında etkili olmuştur. Teknolojik geliş­melerle birlikte dünya, eski kabuğundan çıka­rak bilimin aynasında ilerlemeye devam etmek­tedir.

Reform

Kelime anlamı düzeltme, yenileme anla­mındadır. Orta Çağ Avrupa'sında bütün dini, si­yasi ve ekonomik gücü elinde bulunduran kili­senin kendi çıkarları doğrultusunda hareket et­mesi ve bozulması sonucunda aydınlar ve hal­kın tepkisiyle Reform hareketleri başlamıştır.

Nedenleri:

- Kağıt ve matbaayla birlikte okur yazar oranı­nın artması.

- İncil'in farklı dillere çevrilmesi sonucu İncil'in asıl içeriğinin öğrenilmesi ve din adamlarına olan güvenin azalması.

- Kilisenin Endülüjans yetkisini kullanarak zen­ginleşmesi ve halkın bu gelişmelere tepkisi.

- Rönesans hareketleriyle birlikte düşünce öz­gürlüğünün oluşması.

UYARI: Reform hareketleri, Martin Luther öncülü­ğünde Almanya'da ortaya çıkmıştır.

• Martin Luther kilisenin uygulamalarına karşı çıkmıştır. Buna karşılık kilise, Martin Lut-her'i dinden çıkarmış ve ölüme mahkum etmiş­tir. Almanya'daki bazı prensler tarafından koru­nan Martin Luther, İncil'i Latince'den Almanca-'ya çevirmiştir. Martin Luther, Katolik kilisesine karşı, Protestanlık mezhebini kurmuştur.

UYARI: Protestanlık mezhebi 1555 Ogsburg Ant­laşması ile Almanya'da tanınmıştır.

UYARI: Fransa'da başlayan Reform hareketleri sonucu Kalvenizm 1598'de Nant Fermanı ile serbest bırakılmıştır.

Sonuçları:

- Avrupa'da yeni mezhepler ortaya çıkarak mezhep birliği bozulmuştur.

- Katolik kilisesine ve din adamlarına olan gü­ven azalmıştır.

- Kilisenin elinde bulunan eğitim sistemi laik bir şekle dönüştürülmüştür.

- Kilisenin elinde bulunan topraklar, mallar halk tarafından paylaşılmıştır.

- Bilimsel çalışmalar önündeki en büyük engel olan kiliseler, eski önemini kaybetmiştir.

UYARI: Osmanlı Devleti Reform hareketlerinden etkilenmemiştir. Çünkü Osmanlı toprakları içerisinde yaşayan bütün vatandaşlara din ve vicdan özgürlüğü tanınmıştı. Bunun yanında Reformla birlikte, Avrupa'nın mezhep birliği­nin bozulması ve mezhep çatışmalarının baş­laması Osmanlı'nın Balkanlarda ilerleyişini kolaylaştırmıştır.

• XV. ve XVI. yy'larda meydana gelen Rönesans, Reform hareketleri Avrupa'da Ay­dınlanma Çağını başlatarak, bilim, sanat ve kültür alanında gelişmeler yaşanmasında etkili olmuştur.