OKSİJENLİ VE OKSİJENSİZ SOLUNUM

ÜNİTE 6: CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ  
KONU:  OKSİJENLİ VE OKSİJENSİZ SOLUNUM
Hücrede Çok Atomlu,Yüksek Enerjili Moleküllerin Enerji Oluşturması
Yeryüzünde yaşayan bütün canlıların ortak özelliklerinden biri enerji kullanmasıdır. Enerji canlılık olaylarının gerçekleşmesinde kullanılır. Canlılar bu enerjiyi besinlerden sağlarlar. Besin maddelerinin hücre içinde oksijenli veya oksijensiz olarak parçalanıp enerji açığa çıkarılmasına hücre solunumu denir.Besinlerin organik moleküllerindeki kimyasal bağ enerjisinin açığa çıkarılıp kullanılabilir hale getirilmesi için oksijenli ya da oksijensiz solunum yapılır. Solunum sonunda açığa çıkan enerji ATP moleküllerine aktarılır. Solunumda ilk kullanılan madde glikozdur. Canlı vücudunda glikozun yeterli olmadığı durumlarda yağlar ve proteinler de enerji verici olarak kullanılabilir. 

Oksijensiz Solunum (Fermantasyon = Mayalanma)

Besin maddelerinin oksijen kullanılmadan parçalanarak enerji elde edilmesine oksijensiz solunum (fermantasyon) denir.                                                                                       Oksijensiz solunum bazı bakterilerde, maya mantarlarında ve bazı omurgalı canlıların kas hücrelerinde gerçekleşir. Oksijensiz solunum, hücrenin sitoplâzmasında gerçekleşir. Bir glikoz molekülünün parçalanmasında net enerji kazancı 2 ATP olur. Bakteriler ve maya mantarları fermantasyon sonucunda etil alkol, sirke,yoğurt, mayalı hamur gibi ürünler oluştururlar. 
                                         

 Fermantasyon sonucunda etil alkol oluşuyorsa buna etil alkol fermantasyonu

denir. Bu olay sonucunda etil alkolle birlikte karbondioksit gazı oluşur.

Fermantasyon olayıyla sütten yoğurt ve peynir, undan mayalı hamur, meyve 

sularından alkol ve sirke, besinlerden turşu üretilir.

Laktik asit bakterileri glikozu laktik asite çevirir.Bu reaksiyon sonunda 

karbondioksit gazı oluşmaz.

                                 

Laktik asit fermantasyonu bazı omurgalıların çizgili kaslarında oksijenli

solunumun yeterli olmadığı durumlarda gerçekleşir. Dokuya yorgunluk hissi

verir. 

Oksijenli Solunum

Organik besinlerin oksijenle parçalanarak inorganik bileşiklere dönüştürülmesine

oksijenli solunum denir.

Oksijenli solunum, hücrenin enerji merkezi olan mitokondride gerçekleşir. Önce

sitoplâzma içinde glikozun kimyasal bağları ayrışır ve daha küçük moleküller oluşur.

Bu moleküller mitokondri içinde karbon dioksit ve suya kadar ayrışır.Bu olaylar

sırasında açığa çıkan enerji, oksijensiz solunuma göre çok fazladır. 

Oksijenli solunumda net enerji kazanımı 38 ATP, oksijensiz solunumda 2

ATP’dir.

Oksijenli solunumda glikoz ve oksijen kullanılarak su, karbon dioksit ve 38 ATP oluşturulur. Enerji ihtiyacı az olan bakteri mantar gibi canlılarda oksijensiz solunum görülür. 
Bitkiler, hayvanlar, insanlar, mantarlar ve protistalar oksijenli solunum yaparlar. Bu

canlılar, oksijenli solunum için gerekli olan besini ya kendisi üretir ya da hazır aldığı

besinlerin sindirimiyle karşılar. Oksijen ise solunum organlarıyla alınır ve hücrelere

kadar taşınır.

Oksijenli solunum için gerekli oksijenin solunum organlarıyla vücuda alınmasına dış

solunum denir.Hücrelere taşınan sindirim ürünleri (glikoz) ve solunum sonucu

alınan oksijen burada yakılarak enerji, karbon dioksit ve su elde edilir. Bu olay

yavaş yanmadır.
Soğuk havada ağzımızdan buhar çıktığını ya da bir cam parçasını ağzımıza yaklaştırıp nefes verdiğimizde üzerinin buharlandığını görürüz. Bunun nedeni ise solunum sonucunda açığa çıkan suyun solunumla buhar halinde dışarı verilmesidir.Kireç suyuna bir cam boruyla üflediğimizde kireç suyunun bulandığını görürüz. Bunun nedeni solunumla dışarı verdiğimiz karbon dioksittir. Karbon dioksit kireç suyunun ayıracıdır. 

Bitkiler fotosentezle birlikte solunum da gerçekleştirirler.

Fotosentezi sadece ışıklı ortamda, solunumu ise sürekli yaparlar. 

Çünkü onların yaşamak için enerjiye ihtiyacı vardır. Bitkiler gece ihtiyaç duyduğu

oksijeni, yapraklarındaki stomalarıyla havadan alırlar.               

                            

                                 

Fotosentez ve solunum olayları birbirinin tersi reaksiyonlardır.

Solunum ve fotosentez ürünlerinin diğer reaksiyonda kullanılması atmosferdeki

karbon dioksit ve oksijen dengesinin korunmasını sağlar.  

                       

Fotosentez ve Solunum

OKSİJENLİ ve OKSİJENSİZ SOLUNUMUN FARKLARI

OKSİJENSİZ SOLUNUM	OKSİJENLİ SOLUNUM
1.Stoplazmada gerçekleşir	1.Mitokondride gerçekleşir
2.Glikoz kullanılır	2.Glikoz ve oksijen kullanılır
3.Net 2 ATP elde edilir	3.Net 38 ATP elde edilir
4.Bazı bakterilerde, maya mantarlarında, insan ve hayvanlarda görülür	4.Bitki, hayvan, insan mantar, protista ve bazı bakterilerde görülür
5.Laktik asit, etil alkol ve karbondioksit üretilir	5.Su vekarbondioksit üretilir.

FOTOSENTEZ	SOLUNUM
1.Su ve karbondioksit kullanılır	1.Besin ve oksijen kullanılır
2.Besin ve oksijen üretilir	2.Su ve karbondioksit üretilir
3.Bitkilerde görülür	3.Bütün canlılarda görülür
4.Işıklı ortamda gerçekleşir	4.Her zaman gerçekleşir
5.Kloroplast ve ya stoplazma da gerçekleşir	5.Mitokondri ve stoplazmada gerçekleşir.