DOLAŞIM SİSTEMİ
Çok hücreli canlılarda besin ve oksijenin bütün hücrelere ulaşmasını sağlayan sisteme dolaşım sistemi denir.
Ayrıca dolaşım sistemi, hücrelerde oluşmuş karbondioksit ve diğer zararlı maddelerin de vücuttan atılmasını sağlar.İnsanda dolaşım sistemi üç bölümde incelenebilir:Kalp, damarlar ve kan.
Ayrıca dolaşım sistemi, hücrelerde oluşmuş karbondioksit ve diğer zararlı maddelerin de vücuttan atılmasını sağlar.İnsanda dolaşım sistemi üç bölümde incelenebilir:Kalp, damarlar ve kan.
KALP
Kalp, göğüs boşluğunda iki akciğer arasında yer alır. Kalp hızlı, güçlü ve istemsiz çalışan kaslardan oluşur. Kasılıp gevşeyerek kanın damar içinde hareketini sağlar.Kalbin üzerinde kalın bir zar (kalp zarı) vardır.Kalple zar arasında ise kaygan bir sıvı bulunur. Bu kalbin rahat çalışmasını sağlar ve darbelerde zarar görmesini önler.
Kalp, göğüs boşluğunda iki akciğer arasında yer alır. Kalp hızlı, güçlü ve istemsiz çalışan kaslardan oluşur. Kasılıp gevşeyerek kanın damar içinde hareketini sağlar.Kalbin üzerinde kalın bir zar (kalp zarı) vardır.Kalple zar arasında ise kaygan bir sıvı bulunur. Bu kalbin rahat çalışmasını sağlar ve darbelerde zarar görmesini önler.
Kalbin Yapısı |
İnsanda kalp, iki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere dört gözlüdür.Kalbin sağ bölümünde kirli, sol bölümünde temiz kan bulunur.Kulakçık ve karıncıklar,sırayla kasılıp gevşeyerek kanın damarlarda hareketini sağlar. Kulakçık ve karıncıklar arasında
bulunan kapakçıklar, kanın tek yönlü ilerlemesini sağlar.
bulunan kapakçıklar, kanın tek yönlü ilerlemesini sağlar.
KAN DAMARLARI
İnsanlarda ve omurgalı canlılarda atar damar, toplar damar ve kılcal damar olmak üzere üç çeşit damar bulunur.
1-Atar damarlar: Kanı kalpten diğer organlara taşıyan damarlarlardır. Atar damarlar temiz kan (O2 miktarı fazla) taşır.Diğer atar damarlardan farklı olarak akciğer atar damarı kirli kan taşır. Atar damarlar kan akışı en hızlı olandır.Yüksek basınca dayanaklı ve daha sağlam kas yapısına sahiptir. En büyük atar damar, kalpten vücuda temiz kanın gönderildiği aort atar damarıdır.Kalbin her kasılmasında atar damarlara basınç uygular.
Atar damar içindeki kanın damar duvarlarına yaptığı basınca tansiyon denir. Kalbin kasılması sırasında oluşan basınç büyük tansiyon, kalbin gevşemesi sırasında oluşan
basınç ise küçük tansiyondur.
basınç ise küçük tansiyondur.
Atardamarlardaki kasılıp gevşeme bilek, şakak gibi organlarda hissedilir ve nabız adını alır. Nabız, kalbin atış hızıyla aynı hızdadır
2-Toplar damarlar: Dokularda oluşmuş metabolizma atıkları ile kirlenmiş kan (CO2 miktarı fazla), kalbin kulakcıklarına taşınmasını sağlayan damarlardır. Diğer toplar damarlardan farklı olarak akciğer toplar damarı temiz kan taşır, diğer toplar damarlar ise kirli kan taşırlar.Toplar damarlardaki kanın basıncı atar damarlardan daha azdır.
3-Kılcal damarlar: Atar damar ve toplar damarın kanı tüm hücrelere ulaştırabilmesi için ince olması gereklidir.Bu damarların en ince kollarına kılcal damarlar denir.Kılcal damarlar kanı bütün hücrelere taşımak ve madde alış verişi yapmakla görevlidir.
KAN: Vücudun tek sıvı dokusudur. Kalbin etkisiyle damarlar içerisinde hareket eder.
3-Kılcal damarlar: Atar damar ve toplar damarın kanı tüm hücrelere ulaştırabilmesi için ince olması gereklidir.Bu damarların en ince kollarına kılcal damarlar denir.Kılcal damarlar kanı bütün hücrelere taşımak ve madde alış verişi yapmakla görevlidir.
KAN: Vücudun tek sıvı dokusudur. Kalbin etkisiyle damarlar içerisinde hareket eder.
Kanın Yapısı: Kan, plâzma (serum) ve kan hücrelerinden oluşur. Kanın plâzma kısmı su, protein, organik ve inorganik maddelerden oluşur. Kanın yapısında değişik görevler alan çeşit kan hücresi bulunur.Bunlar alyuvarlar,akyuvarlar ve kan pulcuklarıdır.
Alyuvar(Eritrosit): Kana kırmızı renk verir. Karaciğer, dalak ve kırmızı kemik iliğinde üretilir. Alyuvar, yapısında bulunan hemoglobin proteinleri yardımıyla oksijen ve karbon dioksit taşır.
Akyuvar (Lökosit): Çekirdekli beyaz kan hücreleridir.Vücudumuzu mikroplara karşı korur.Vücuda mikrop girdiğinde sayıları artar.
Kan pulcukları (Trombosit): Kırmızı kemik iliğinde, büyük hücrelerin parçalanmasıyla oluşur. Yaralanma ve kesiklerde kanın pıhtılaşmasını sağlar.
1-Küçük Kan Dolaşımı
Vücutta kirlenen kanın temizlendiği dolaşım çeşididir. Sağ karıncıkta başlar, sol kulakçıkta biter. Sağ karıncıktaki kirli kan akciğer atardamarıyla akciğere götürülüp temizlenir. Temizlenen kan, akciğer toplardamarıyla kalbin sol kulakçığına getirilir. Bu dolaşıma küçük kan dolaşımı denir.
2-Büyük Kan Dolaşımı
Akciğerde temizlenen kanın tüm vücuda dağıtılıp, vücutta kirlenen kanın kalbe getirildiği dolaşım çeşididir. Sol karıncıkta başlar, sağ kulakçıkta biter. Sol karıncıktaki temiz kan, aort atardamarı ve diğer atardamarlarla iç organlara ve tüm dokulara taşınır. Kılcallarda oksijen ve karbondioksit değişimi olur. Kirlenen kan toplardamarlarla kalbin sağ kulakçığına getirilir.Bu dolaşıma büyük kan dolaşımı denir.
Kan Grupları
İnsanda kan gruplarını alyuvarın üzerinde bulunan bazı proteinler belirler.
Kan nakillerinde;
O grubu diğer bütün gruplara kan verebilir.Bu nedenle O grubuna "Genel Verici" denir.
AB grubu bütün gruplardan kan alabilir.Bu nedenle AB grubuna "Genel Alıcı" denir.
A ve B grupları ise hem kendi grubundan hem de O grubundan alabilir.
Rh(+) >>>>> Rh(+) ve Rh(–) den alır.
Rh(–) >>>>>Yalnız Rh(–) den alabilir.
Kan UyuşmazlığıAnne (-) bebek (+) ise görülür. |
Kan grubu Rh(–) olan bir insanın kanında Rh(+)’e karşı antikor oluşmasına kan uyuşmazlığı denir. Anne Rh(–) çocuk Rh(+) ise anne ve çocuk arasında kan uyuşmazlığı görülür.
Dolaşım Sisteminin Sağlığı
Dolaşım sisteminin sağlığını olumsuz etkileyen en önemli etkenler sigara, alkol ve kirli havadır.
Sigaradaki nikotin, kanın mikroplara karşı direncini azaltır. Alkol, damarların esnekliğini bozarak genişletir. Çocuklukta geçirilen enfeksiyonlar ve bademcik hastalıkları kalbi olumsuz etkiler. Uzun süre ayakta kalmak veya hareketsiz kalmak, toplardamar kapakçıklarını bozarak varise sebep olur.
Hepatit B ve C, tetanos, sıtma, kuduz, tifüs ve AIDS kan yoluyla bulaşan hastalıklardır. Dolaşım sisteminin sağlığının korunması için, dengeli beslenilmeli, düzenli spor yapılmalı, sigara ve alkol gibi zararlı maddelerden uzak durulmalıdır. Kalbi yoracak, yaşa ve bedene uygun olmayan işlerde çalışılmamalıdır.
Tetanos Aşısı: Tetanos mikropları yara, kesik gibi yerlerden kan yoluyla vücuda girer. Tetanos hastalığına yakalanmamak için aşı olmak gerekir. Tetanos aşısı çok küçük yaşlarda yaptırıldığında vücut hastalığa karşı bağışıklık kazanır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder