İLKÖĞRETİM OKULU ORTA DÜZEYDE ÖĞRENME YETERSİZLİĞİ (EĞİTİLEBİLİR) OLAN ÇOCUKLAR EĞİTİM PROGRAMI

İLKÖĞRETİM OKULU
ORTA DÜZEYDE ÖĞRENME YETERSİZLİĞİ (EĞİTİLEBİLİR)
OLAN ÇOCUKLAR EĞİTİM PROGRAMI
1- ORTA DÜZEYDE ÖĞRENME YETERSİZLİĞİ (EĞİTİLEBİLİR) OLAN ÇOCUKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ:
Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği; bireyin gecikmeli konuşma ve dil gelişimi,sosyal,duygusal veya davranış problemleri ile temel okuma,yazma ve sayma becerileri kazanmasında ortaya çıkan gecikme durumudur.

Öğrenmenin gerçekleşmesinde geçirilen basamaklara bakıldığında,bu çocuklar ile yaşıtları olan diğer çocukların farklı basamaklardan geçmediği görülmektedir. Ancak bu çocukların,bu basamaklardan geçmeleri daha yavaş olmaktadır.Ayrıca bu çocuklara karşı toplumun gösterdiği olumsuz tutum ve davranışlar ile çocukların geçmişte yaşadıkları çeşitli başarısızlıklar onlarda kaygı,başarısızlık beklentileri ve engellenme duygularını yoğun bir biçimde ortaya çıkarmaktadır.Bu duygular ise çocukların akademik başarılarını olumsuz yönde etkilemektedir.

Öğrenme süreci dikkate alındığında,orta düzeyde öğrenme yetersizliği olan çocukların dikkat,bellekte tutma,hatırlama vb. konularda bazı eksikliklerinin olduğu görülmektedir.Bu çocukların dikkatlerinin kısa süreli ve dağınık olduğu,her hangi bir uyarana karşı dikkatlerini yoğunlaştırmada ya da sürdürmede daha fazla deneme ve zamana ihtiyaç duydukları bilinmektedir. Öğrenilen bilgilerin bellekte tutulmasında da bazı problemleri görülmektedir. Özellikle kısa süreli bellekteki bilgileri uzun süreli belleğe aktarmada zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Kısa süreli bellekteki bu zorlukların temelinde ise uygun öğrenme yada transfer yöntemlerini kullanmada gösterdikleri yetersizlikler yer almaktadır.Yaşıtlarının kendiliğinden ya da gözleyerek öğrendikleri bu yöntemleri,bu çocuklar;çoğu kez özel bir öğretimden geçmeden öğrenememektedirler.

Bu çocukların eğitim öğretimlerinde,uygun yöntemlerin seçilmesi,başarısızlık duygusunu yaşamayacakları yada en az yaşayacakları ortamların hazırlanması,başarılı olma girişimlerinin desteklenmesi ve pekiştirilmesi,yeteneklerine ilişkin güvenlerinin artırılması,güdülenmelerinin yeterli ölçüde sağlanması gibi öğeler dikkate alınmalıdır. Böylece bu çocukların gerçekte başarabilecekleri düzeye ulaşmaları da sağlanmış olacaktır.

2- ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE UYULMASI GEREKEN KURAL VE YÖNTEMLER:

Eğitimde uygun davranışların geliştirilmesi,davranışların düzenlenmesi ve yönetilmesi için özellikle şu esaslar göz önünde bulundurulmalıdır:

A-Kavramları basitleştirerek öğrenim alanında öğretilmelidir.Soyut kavramları geç ve güç öğrenirler.Somut ve fonksiyonel kavramlar tek tek, kolaydan zora doğru öğretilmelidir. Bir kavram iyice öğretilmeden diğerine geçilmemelidir.
B-Kısa süreli konular ele alınmalıdır. Dikkat ve ilgileri ile yetenekleri yeterli olmadığından uzun konuları takip edemezler,takipleri sınırlıdır. Bu nedenle ünite bütünlüğü içinde kısa süreli zaman dilimleri ile küçük bölümler halinde işlenilmelidir.
C-Öğrenme,rastlantıdan ziyade programlara bağlı öğretmen gözetiminde yapılmalıdır. Kavrayış seviyelerine göre konular anlamlı parçalara bölünmeli,bölümler sırayla iyice öğretildikten sonra tümü kavratılmalıdır.
D-Öğretim,çocuğun-öğrencinin düzeyine uygun olmalıdır.
E-Öğretimde öğrencinin gelişim düzeyine uygun araç-gereçler kullanılmalıdır. Çevrede bulunan araç-gereçler olmalıdır. Karmaşık parçalı araçlar yerine az parçalı araçlar seçilmeli,araçların parçaları yerine,bütünü ve işlevi alınmalıdır.
F-Sınıftaki günlük çalışmalar, düzeye uygun ve basit olmalıdır. Bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Bu amaçla:
1- Bireysel eğitim temel alınmalıdır.
2- Öğrencilerin başarılı çalışmaları mutlaka görülmeli, değer verilmeli ve gerekirse ödüllendirilmelidir.
a- Öğrenciye başarabileceği görevler verilmelidir.
b- Doğru yanıtlayabileceği sorular sorulmalıdır.
c- Gerektiğinde yardım edilmeli, yardımlar başarıya ulaşıncaya kadar sürdürülmelidir.
d- Çocuk başarısız olduğu noktada bırakılmamalıdır.
e- Mevcut yetenekleri harekete geçirmek için zorunlu hallerde yardım edilmelidir.
3- Olumsuzdan daha çok olumlu ifade kullanılmalıdır.
4- Güven sarsıcı sözlerden,isteklerden kaçınılmalıdır,maddi ceza verilmemelidir.
5- Acele ve telaşlı emirler yerine sakin ifadeler kullanılmalıdır.
6- Sınıfta çocukların konuşmalarına fazla yer verilmeli, öğretmen az konuşmalıdır.
G-Eğitilebilir öğrenme yetersizliği olan çocukların eğitiminde ailenin önemi göz önünde bulundurulmalı, öğretmen-veli işbirliği sağlanmalı, aile eğitimi çalışmaları yapılmalıdır.

3- EĞİTİM PROGRAMININ UYGULANMASI:
Zihinsel öğrenme yetersizliği olan bireylerin zihinsel, sosyal, bedensel ve devinimsel özellikleri ile bireysel farklılıklarına uygun olarak öğretmen çevresel faktörler,öğrencinin özellikleri ve gereksinimlerini esas alarak her çocuk için bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlamalı ve uygulamalıdır.
Öğretmenler arasında görüş alışverişinde bulunulması ve uygulamalarda birlik sağlanması amacı ile zümre öğretmenler toplantısı, özel sınıf öğretmenleri yılda en az üç kez toplantı yapmalıdırlar. Gerektiğinde bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme birimi oluşturulmuş okuldan destek ve yardım alınmalıdır.


4- ÖĞRETİMDE KULLANILAN İŞLEM SÜREÇLERİ:
Burada öğretimde kullanılan işlem süreçlerinden “ipuçları” ve “şekil verme” ye ilişkin açıklamalara yer verilmiştir.
A- İPUÇLARI:
İpucu, öğrenciye belli bir uyaranın varlığında doğru tepkide bulunmasını sağlamak amacı ile nasıl davranacağı ve ne yapacağına ilişkin hatırlatmada bulunmadır. İpuçları sözel, işaret ipucu, model olma ve fiziksel yardımı içerir.
1-Sözel ipucu : Öğrencinin yapmasını istediğimiz şeyi, sözcüklerle ifade etmektir. Öğretimde kullanılan sözel ipuçlarının öğrenciler başarılı oldukça geri çekilmesi gerekmektedir. Sözel ipucu öğrenciye bir beceriyi gerçekleştirmesi için en az yardım etme yoludur. Ancak sözel ipuçlarının öğrenci için anlamı olup olmadığının araştırılması gerekir. Öğrenci için bir anlamı olmayan sözel ipuçları,fiziksel yardım ve model alma ipuçlarıyla birlikte kullanılarak öğrenci için anlamlı hale getirilmesi amaçlanır.
2-İşaret ipucu: Fiziksel temas olmadan öğrencinin dikkatini bir şeye çekmek için yapılan hareketlerdir. Bu hareketler kol,el,baş, gibi kaba hareketlerden, parmak, göz gibi ince hareketlere doğru bir yol izler. Öğrenci başarılı oldukça işaret ipuçları geri çekilir.
3-Model olma: Bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek ve taklit ederek yapma ve öğrenmedir. Bunun için öğrencinin taklit etme becerisine sahip olması gereklidir. Ancak taklit etme becerisi de öğretilebilir bir beceridir. Bu nedenle taklit etme, model olmadan önce öğrenilmelidir. Model olmada öğretmen, öğrencinin o davranışı hangi eli ve ayağı ile yapmasını bekliyorsa kendisi de o elini ve ayağını kullanarak beceriyi gerçekleştirilmelidir. Bunu yaparken öğretmenin, öğrencinin kullandığı eli tarafında ve hafifçe ona dönerek durması daha uygun olmaktadır. Model olma sözel ipuçları ile birlikte kullanılır ve öğretim süreci içinde model olmanın ipuçları sistematik olarak geri çekilerek öğrencinin sadece sözel ipuçları ile hareketi yapması sağlanır.
4-Fiziksel yardım: Bir kişiye el,kol,ayak vb. yapılan vücut hareketlerini içeren etkinlikleri öğretmek için uygulanan yardımdır. Fiziksel yardım, öğretmenin, öğrenci ile birlikte bir beceri basamağının tamamını yapması ve ne yapıldığını söylemesinden ; beceri basamağını hiç yapmayıp ne yapılacağının söylenmesine kadar değişen bir süreç içinde uygulanır. Fiziksel yardım uygulanırken sözel ipucu da birlikte verilir. Zamanla fiziksel yardım geri çekilerek öğrenci beceri basamağını sözel ipuçları ile yapar hale getirilir.

B-ŞEKİL VERME :
Yeni bir davranışın kazandırılması, var olan davranışların artırılması yada gerçekleştirilmesinde, bir davranışın öğelerinin birkaçının pekiştirilmesini ve diğer öğelerinin pekiştirilmemesini yada sönmesini içerir. Hedef davranışa ulaşmayı sağlayan her tepki pekiştirilerek süreç işler.

5-UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARIN AZALTILMASI VE UYGUN OLAN DAVRANIŞLARIN ARTIRILMASI:

A- UYGUN OLMAYAN DAVRANIŞLARIN AZALTILMASI :
Eğitim süreci içinde uygun olmayan davranışların değiştirilmesi,önlenmesi yada yerine uygun davranışların kazandırılmasında dikkat edilecek noktalar şu şekilde sıralanabilir:
1-Öncelik,öğrencinin öğretimini en çok engelleyen yada sonucunda fiziksel zarara yol açabilen bir davranışın azaltılmasına verilmelidir.
2-İlk aşama, o davranışın ayrıntılı olarak gözlenmesi ve gözlem sonuçlarının kaydedilmesidir. Belirli zaman aralıklarında davranışın kaç kez, hangi ortamlarda ortaya çıktığı gözlenerek sıklığı saptanır ve kaydedilir.
3-Kısa süreli gözlemek yerine belirlenen süre boyunca gözlem ve kayıt üst üste yapılmalıdır.
4-Belirlenecek yöntem, çocuğun ve davranışın özelliklerini dikkate alınarak tespit edilmelidir.
5-Belirlenen yöntem, tutarlı bir biçimde uygulanmalıdır.
6-Davranışın azalıp azalmadığı kaydedilerek kontrol edilmelidir.
7-Aile ile işbirliği içinde çalışılmalı, sürekliliği sağlanmalıdır.
Öğrencide gözlenen uygun olmayan davranışların azaltılmasında en sık başvurulan yöntemler:
a)Ayrımlı pekiştirme: Uygun olmayan davranış yerine uygun olan davranışın olumlu pekiştirilmesi biçiminde gerçekleştirilir.
b)Sönme:Bir davranışın sürmesini sağlayan pekiştirecin geri çekilmesidir.
c)Hoşa giden uyaranı çekme: İki şekilde uygulanır.
1-Tepkinin bedeli: Uygun olmayan bir davranışın gösterilmesine bağlı olarak bireyin daha önce edindiği pekiştirecin geri alınmasıdır.
2-Mola: Uygun olmayan davranışı gösterdiğinde bireyin,pekiştireçleri bulunduğu ortamdan uzaklaştırılması yada tüm pekiştireçlere bir süre ara verilmesidir.

B-UYGUN OLAN DAVRANIŞLARIN ARTIRILMASI:
Bir davranışı izleyen ve o davranışın ileride gerçekleşme olasılığını artıran duruma pekiştirme denir. Olumlu ve olumsuz olmak üzere ikiye ayrılır. Olumlu pekiştirme,uyaranın eklenmesiyle davranışın yapılma sıklığının artırılmasıdır. Olumsuz pekiştirme ise,itici uyaranın çekilmesiyle o davranışın yapılma olasılığının artırılmasıdır.
Pekiştireçleri iki grupta toplayabiliriz:
1-Birincil pekiştireçler: Biyolojik gereksinimleri karşılarlar (yiyecek,içecek vb.)
2-İkincil pekiştireçler: Öğrenme sonucunda pekiştirici özellik kazanmış pekiştireçlerdir. Bunları da kendi içinde gruplandırabiliriz.
a- Nesnel pekiştireçler:Oyuncak,eşya,araç vb. bireyin kullanabileceği somut varlıklardır.
b- Etkinlik pekiştireçleri: Bireyin sözel yada bedensel uğraşıyı yerine getirmesidir (sinema,oyun,kitap okuma vb.)
c- Sosyal pekiştireçler: Gülümseme,kucaklama,onaylama vb. uyaranlardır.
d- Sembol pekiştireçler: Kendi başlarına anlamları olmayan ancak başka bir pekiştireçle değiş tokuş edilebilen araçlardır ( yıldız,jeton vb.). Öğrenci,bu araçlardan belirtilen sayıda kazandığında karşılığı olan ödül verilir.
Etkili pekiştireç belirlemede aşağıdaki yollar izlenmelidir:
1-Öğrencinin hoşlandığı ve hoşlanmadığı olaylar ve nesnelerin öğrenciye
sorulması.
2-Bu konuda aileden bilgi alınması ve işbirliği sağlanması.
3-Öğrencinin, belli zamanlarda doğal ortamlarda gözlenmesi.
4-Öğrencinin yapılandırılmış ortamlarda gözlenmesi.

Pekiştireçler kullanılırken dikkat edilecek noktalar:
Hangi davranışın pekiştirildiği izlenmeli, anında pekiştireç sağlanmalı, nesnel, sosyal vb. pekiştireçler yeğlenmeli, ilerlemeler pekiştirilmelidir. Yine pekiştireçler kolayca doyum sağlamamalı, etkili bir pekiştireç tarifesine bağlı olarak sunulmalı, bireyin özelliklerine uygun olmalı, pekiştireçler uygulamacı tarafından kolay ulaşılabilir ve uygulanabilir olmalı, pekiştirecin nitelik veniceliği izlediği davranışın önemine uygun olmalı ve çeşitlendirilmelidir.

6- ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ :
Özel eğitimde, genel eğitimde de kullanılan anlatım, soru-cevap, problem çözme, rol oynama vb. yöntemlerin yanında aşağıda açıklamaları verilen yöntemlerde kullanılmaktadır.
A-Açık anlatım yöntemi:
Hem düzenli bir programı hem de araçların kullanılmasında sistematik olmayı gerektirir. Açık anlatım yönteminde ayrıt edici öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır.Bunun için öğretmen. Öğreteceği kavramın ilişkili ve ilişkisiz niteliklerini belirler. Daha sonra kavramın olumlu ve olumsuz örneklerini oluşturur. Kavramın ilişkili nitelikleri kavramı tanımlar ve onun benzer örneklerini oluşturur. İlişkisiz nitelikler ise kavramı tanımlayan, ancak kavramın yapısında var olan niteliklerdir. İlişkisiz nitelikler kavramın özelliklerinin farklı olmasını sağlar. Örneğin: “kırmızı” kavramı için tek ilişkili nitelik onun rengidir. Kırmızıyı temsil eden nesnenin şekli, malzemesi gibi nitelikler ilişkisiz niteliklerdir.
Kavramın olumlu örnekleri, kavramı tanımlayan nitelikleri gösterir.Kavramın olumsuz nitelikleri ise kavramı tanımlamayan nitelikleri gösterir. Örneğin, “kırmızı” kavramının olumlu örnekleri kırmızı plastik oyuncak,kırmızı tahta silindir,kırmızı elişi kağıdıdır. Kırmızı kavramının olumsuz örnekleri ise sarı plastik boncuk,yeşil tahta silindir, mavi elişi kağıdıdır.
Kavramın olumlu ve olumsuz özellikleri hazırlanırken örnek sayısının çok olmasına ve ilişkisiz niteliklerinin değişmesine dikkat edilmelidir. Daha sonra öğrenciye olumlu ve olumsuz örnekleri sorulmalı ve pekiştirilmelidir.

B-Basamaklandırılmış yöntem:
Bu yöntemin öğretim süreci “yap”,”göster”,”söyle” ve “yaz” basamaklarına ilişkin etkinlikleri içerir. Öğrenciler, öğretmeni beceri yaparken görürler, beceriyi açıklamasını dinlerler. Daha sonra öğrenciler beceriyi kendileri yaparlar, gösterirler, ne yaptıklarını söylerler ve yazarlar. Öğrenci doğru tepki verdiğinde davranışı pekiştirilmekte, yanlış tepki verdiğinde öğretime geri dönülmektedir.
Yap basamağı: Öğretmen gerçek nesneleri kullanır ve öğrenci de cevaplarını gerçek nesneler kullanarak verir. Bu basamak “yap-yap”,”yap-göster”,”yap- söyle”,”yap-yaz” alt basamaklarından oluşmaktadır.
Göster basamağı: Öğretmen görsel bir uyaran verir ve öğrenciden doğru tepki vermesi beklenir. “Göster-yap”,”göster-göster”,”göster-söyle”,”göster –yaz” alt basamaklarından oluşur.
Söyle basamağı: Öğretmen öğrenciye sembolik uyaranı sözlü olarak verir ve öğrenciden de doğru tepki vermesi beklenir. Bu basamak “söyle-yap”,”söyle-göster”,”söyle-söyle”,”söyle-yaz” alt basamaklarından oluşur.
Yaz basamağı: Öğretmen, öğrenciye sembolik uyaranı yazılı olarak verir ve öğrenciden de doğru tepki vermesi beklenir. “Yaz-yap”,”yaz-göster”,”yaz-söyle”,”yaz-yaz” alt basamaklarından oluşur.

C-İleri zincirleme yöntemi:
Bu yöntem için performans alımı öncesi hazırlanan beceri analizinin ilk yapılandan son yapılana doğru düzenlenmesi gerekir. Öğretim yapılırken ilk işlem basamağı (birincil temel beceri) üzerinde durulup diğer işlem basamakları (diğer temel becerilerin) öğretimi yapılmaz. Öğrenci ilk işlem basamağını bağımsız olarak gerçekleştirdikten sonra ikinci işlem basamağına geçilir. İş eğitimi ile ilgili becerilerin öğretiminde daha çok ileri zincirleme yöntemi kullanılır.

D-Tüm beceri yöntemi:
Performans alımı öncesi hazırlanan beceri analizinin, ileri zincirlemeye göre yapılması gerekir. Bu yöntemin uygulanması sırasında becerinin bütün işlem basamakları için öğretim yapılır. Her öğretim oturumunda beceri basamaklarındaki ipuçları yavaş yavaş çekilerek becerinin tümü gerçekleştirilmeye çalışılır.

E-Tersine zincirleme yöntemi:
Performans alımı öncesinde hazırlanan beceri analizinin, tersine zincirlemeye göre yapılması gerekir. Yani beceri analizi son yapılandan ilk yapılana doğru düzenlenerek oluşturulmalıdır. Öğretim yapılırken son işlem basamağı üzerinde durulur, diğer işlem basamaklarının öğretimi yapılmaz. Öğrenci son işlem basamağında bağımsızlığa ulaşınca sondan bir önceki işlem basamağının öğretimine geçilir, sonra tamamlanması istenir.


7- BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI :

Bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) öğrencinin performans düzeyi dikkate alınarak hazırlanan öğretim materyalidir. BEP geliştirmenin öğeleri; bilginin toplanması, karar verme, öğrencinin performans düzeyini belirlemeye yönelik olarak gözlem, gelişim ve değerlendirme ölçütlerine göre öğrenci performans düzeyinin belirlenmesi, performans düzeyine göre öğretim planlarının hazırlanması ve öğretimin değerlendirilmesi aşamalarından oluşmaktadır.

A-Bilgi toplama ve karar verme:
Öğrencinin gereksinimi, bir diğer deyişle neler öğretileceğine karar vermek program hazırlamanın ilk basamağıdır. Öğrenci BEP geliştirme birimi tarafından bilgi toplama amacıyla değerlendirmeye alınır. Bu değerlendirmeden sonra öğrencilerden toplanan bilgiler doğrultusunda belirlenen disiplin alanlarında bir sene boyunca sınıfta işlenecek ünitelere ve konulara karar verilir. Daha sonra bu ünite ve konularla ilgili kaba değerlendirme yapılarak alt konular belirlenir. Alt konular belirlendikten sonra performans düzeyinin ayrıntılı değerlendirilmesine gidilir.

B-Performans düzeyi belirleme ve değerlendirme:
Performans düzeyinin belirlenmesinde, ölçüt bağımlı ölçü aracı ve gözlem formu kullanılır. Bu ölçü araçları aynı zamanda değerlendirmede de kullanılır.

1-Ölçüt bağımlı ölçü aracı:
İlk aşama öğretimi yapılacak konuların analizinin yapılmasıdır.Önce performansı belirlenecek konuya ilişkin ön koşul davranışların öğrenci tarafından kazanılıp kazanılmadığının belirlenmesi gerekir. Eğer öğrenci bu önkoşul davranışları kazanmışsa performans alımına geçilir. Kazanmamışsa öncelikle bu önkoşul davranışlar kazandırılır ve daha sonra performans alımına geçilir.
Beceri analizi: Bir beceriyi alt basamaklarına ayırma işidir. Basamaklar uygun bir sırada dizilir. İlerleme açık bir şekilde görülmesi açısından önemlidir.
Kavram analizi: Bir kavramın ilişkili ve ilişkisiz niteliklerinin belirlenmesi işidir. Analizi yapılacak kavramın ilişkili ve ilişkisiz nitelikleri kolaydan zora doğru sıralanır. Yani, nesnenin rengi, büyüklüğü ve malzemesi sırayla değiştirilir. Çünkü ilişkisiz nitelikleri zorlaştıkça kavramın öğrenilmesi de zorlaşmaktadır.
Beceri ve kavram analizlerinin dışında kalan diğer konuların analizinde, ana basamaklar kendi içerisinde kolaydan zora doğru sıraya konularak öğretilmeye çalışılır.
Beceri, kavram ve konu analizleri yapıldıktan sonra ölçüt bağımlı ölçü araçları hazırlanmasına başlanabilir. Bu araçlar bildirimler, ölçüt ve sorular olmak üzere üç bölümden oluşur. Burada analizi yapılan becerinin her basamağı, bildirimler şekline dönüştürülür.
Bildirimler oluştuktan sonra ölçü aracının ölçütü belirlenir. Ölçüt, bildirimin hangi düzeyde gerçekleştirileceğinin beklendiğini belirler.
Son aşama ise soruların hazırlanmasıdır. Bu aşamada, bildirimlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini belirlemeye yönelik sorulara yer verilir. Beceriyle ilgili ölçüt bağımlı ölçü aracındaki sorular bölümünde , “bağımsız”, “sözel ipucu”, “model olma” ve “fiziksel yardım” ifadeleri yer alır.Yönergeler sütunu bulundurulur.
Beceri ve kavram dışındaki diğer konularla ilgili ölçüt bağımlı ölçü aracı geliştirmede konularla ilgili performans düzeyi belirlenirken analizlerden yararlanılarak hazırlanan her bildirim için yer alan sorular, öğrenciye sorularak doğru ve yanlış tepkiler, ilgili basamağın karşısına, kayıt sütununda “ + ” veya “ - “ sembolleri ile kaydedilir.

2-Gözlem formu hazırlama :
Gözlem formu, uygulama yada duyuşsal alandaki davranışların hangi düzeyde gerçekleşip gerçekleşmediğini ölçmek amacıyla kullanılır. Öğrencinin gözlenecek davranışının türüne göre, farklı formlar geliştirilerek kullanılabilir.
C- Öğretim planları :
Belirlenen amaçlara ulaşılmasında iyi bir planlamanın önemi büyüktür. Hazırlanacak planlar, katı ve şekilci olmaktan çok, fazla ayrıntıya girmeyen ve öz nitelikte olmalı. Uygulayıcının çalışmalarını desteklemeli, ona serbestlik ve güven vermelidir. Uygulayıcının eğitim – öğretim etkinliklerinde kullanacağı yıllık plan, ünite planı ve günlük planlar hazırlanmalıdır.
Yıllık plan : Yıllık plan bir eğitim öğretim yılı sonunda gerçekleşmesi beklenen amaçlardan oluşmaktadır. Her bir öğrenci değerlendirilerek uygun yıllık amaçlar belirlenmelidir. Bu değerlendirmeler yapılırken öğrenci velilerinin görüşleri, öğrenci ihtiyaçları, öğrencinin gelişimsel özellikleri ile okul ve çevre koşulları dikkate alınmalıdır.
Ünite planı : Her öğrenci için oluşturulan yıllık amaçların ayrıntılı olarak ele alınmasıdır. Ünite planında, öğrenciye nelerin niçin öğretileceği, ne gibi etkinliklere yer verileceği, hangi kaynaklardan yararlanılacağı, işlenecek yöntem ve tekniklerle değerlendirme şekilleri yer almalıdır.
Günlük plan : Ünite planında yer alan amaçların kazandırılmasına yönelik davranışların ele alındığı ve bir dersin nasıl işleneceğine ilişkin bütün açıklamaların bulunduğu ayrıntılı bir plandır. Günlük planda, dersin nerede ve nasıl işleneceği, ders işlenirken yapılacak etkinliklerin neler olacağı, hangi materyallerin kullanılacağı, dersin hangi yöntem ve tekniklerden yararlanılarak işleneceği, işlenen konunun daha önceki konularla bağlantısının nasıl kurulacağı, konunun ne kadar sürede işleneceği, ders sonunda yapılacak değerlendirmeye ne kadar süre ayrılacağı, bu değerlendirmenin hangi ölçme araçları kullanılarak yapılacağı gibi hususlar ayrıntılı olarak yer almalıdır.

8- EĞİTİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ

Eğitim ortamı, öğrencinin etkinliklerde bulunduğu ve öğretme – öğrenme etkinliklerinin meydana geldiği çevredir. Psikolojik, sosyal ve fiziksel boyutları olan bu çevrenin uygun şekilde düzenlenmesi gerekir.
Öğrencilerin sosyal uyumlarının sağlanabilmesi ve problem davranışların değiştirilmesinde destek alınabilmesi açısından, öğrencinin ailesi, okul personeli, okuldaki diğer öğrenciler ve onların ailelerinin, bu öğrencilerin özellikleri hakkında bilgilendirilmesi önem taşımaktadır.


9- AİLE EĞİTİMİ VE REHBERLİĞİ
Aile eğitimi, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde sürekliliği olan bir hizmettir. Ailelerin aktif katılımını ve katkısını sağlayacak önlemler alınmalıdır.
Özel eğitime gereksinimi olan çocuklara verilecek eğitimin etkili ve başarılı olması, ev ve okul gibi farklı bir ortamdaki yaklaşım ve davranışların tutarlı olmasıyla yakından ilgilidir. Okulda uygulanan eğitim ilke ve yöntemlerinin ev yaşantısıyla bağdaştırılması, eğitimcinin ana ve babadan, ana – baba nın da eğitimciden yararlanması şeklinde kurulacak işbirliği, çocuğun eğitiminin yalnız okuldu değil, evinde ve diğer sosyal çevrelerinde de süreklilik kazanmasına yardımcı olacaktır.
Ailelerin eğitim programlarına katılımlarının sağlanması, çocuğu ve etkinlikleri gözleme, etkinliklerde aktif rol alma, etkinliklere yardımcı olma şeklinde olabilir. Ayrıca aileler evde yada okulda eğitim materyali hazırlayabilir, meslekleriyle ilgili yada yetenekleri olan bir konuda çocuklara etkinlik yaptırarak ta katılımı sağlayabilirler.
Ailelerin bir araya getirilerek onların etkileşimlerini güçlendirmek ve ebeveynlikle ilgili bilgileri desteklemek amacıyla çalışmalar yapılmalıdır. Aileler, bireysel görüşmeler, basılı materyaller ve kitle iletişim araçları kullanılarak desteklenmelidir.
Eğitim ve rehberlik hizmetlerinden yararlanan aileler :
- Çocuklarının gelişim özellikleri, güçlü ve zayıf oldukları yönleri öğrenirler.
- Çocuklarının eğitimindeki karar verme,eğitimini üstlenme hak ve sorumluluklarını paylaşır.
- Kendine düşen görevi yerine getirir.
- Okul programını evde uygulamanın etkili yollarını arar.
- Eğitim için şimdiki ve gelecekteki en önemli kaynakların farkına varır.
- Çocuklarına yardım etmekten ve onların eğitimlerinde sorumlulukları üstlenmekten dolayı kendilerini psikolojik olarak rahatlamış hissederler.
Ailenin çocuğu içtenlikle kabül etmesi, yanlış bilgi ve tutumlardan sıyrılması, çocuğun gerçek durumunu ve geleceği hakkında doğru bilgilere sahip kılınarak güçlendirilmesi, çocuğu için neleri nasıl yapacağının öğretilmesi, eğitimde onlardan destek sağlanarak eğitimin amacına varması sağlanmalıdır.

10-ZİNİSEL ENGELLİ ÇOCUKLARA İLİŞKİN REHBERLİK FAALİYETLERİ

Yapılan araştırmalarda özürlü çocuğa karşı sağlıksız tutumların kısaca şunlar olduğu tespit edilmiştir:
- Aşırı şekilde korunmaktadırlar.
- Aşırı derecede ihmal edilmektedir.
- Çocuklar çok beceriksiz bulunmaktadır.
- Çocuklardan çok şey istenmekte ve beklenmektedir.
- Kabül edilmemektedirler. Açık ve gizli olarak reddedilmektedir.
- İnkar edilmektedir.
- Utanç duyulan bir varlık gibi kabül görmektedir.
- Alay konusu edilmektedir.
- Sık sık suçlanmakta ve baş belası olarak görülmektedir.
- Normal yaşıtları ile kıyaslanmaktadır.
- Ailede şaşkınlık, panik, geçimsizlik konusu olabilmektedir.
- Bedensel,zihinsel,sosyal,duygusal ve psikolojik temel ihtiyaçları karşılanmamaktadır.
- Yok edilmektedirler..

Rehberlik çalışmaları, tüm bu tutumların öğrenciyi nasıl etkilediğini (ve aileyi- diğer bireyleri) bilgilendirmeye, öğrenme ortamlarından yararlanabilmesini etkileyen bu olumsuz koşulların etkisini en aza indirmeye yönelik olmalıdır. Okul yönetimi öğretmenleri, velileri, arkadaşları bir bütün olarak sosyal ve fiziksel çevre uyarlaması, ön hazırlık eğitim programları düzenlemeli ve bilgilendirmelidir.
Okul rehberlik hizmetleri servisi diğer öğrencilere yönelik çalışmalar içinde bu tür faaliyetleri ele almalıdır. Benlik gelişimlerine, yaşam kalitelerinin artırılmasına, aile eğitimi ve danışmanlığına, diğer öğrencilerle bir arada olmalarına ve oyunu,sevinci, neşeyi, üzüntüyü birlikte paylaşmalarına önem vermelidirler. Özürlü-engelli öğrencinin gerçekçi bir benlik kavramı kazanmasına, onun bu durumu kabül ederek toplumun sağlıklı ve mutlu bir üyesi olmasına yardımcı olmalıdır. Bireyin, yapabileceği bir mesleğe yönlendirilmesi sağlanmalıdır.


YARARLANILAN KAYNAKLAR

- Eğitilebilir çocuklar ilkokul programı – M.E.B. yayınları-1991-ANKARA
- İlköğretim Okulu Orta düzeyde öğrenme yetersizliği olan çocuklar eğitim programı – M.E.B. yayınları - 2001
- Özel eğitimde aile eğitimi sempozyumu – Milli Piyango Yayınları M.E.B.Özel Eğ. Reh. Dan.Hiz. Genel Müdürlüğü – 2000