bilimsel araştırma ödevi nasıl hazırlanır

Basamak 13 – Taslak Ödevin Hazırlanması

Bu basamakta yapmanız geren toplamış olduğunuz bilgileri bir plan dahilinde yazıya dökmek. Bu aşamada şekilden ziyade içeriğe önem vermelisiniz. Çünkü her ikisini bir arada yapmaya çalışmak bazı önemli noktaları atlamanıza ve konunun özünü kaçırmanıza yol açabilir. Araştırma raporunu, taslak ödevi tamamladıktan sonra hazırlayabilirsiniz. Bu uygulama ayrıca ödevi içerik açısından tekrar gözden geçirmenizi sağlayacaktır.
Başlık

Ödeviniz eline alan kişi ilk önce başlığını okuyacaktır. Bu nedenle başlıktaki kelimeleri çok dikkatli seçmelisiniz. Aşağıda iyi bir başlığın taşıması gereken özellikler verilmiştir. (Day, 1997: 17)

Başlık ödevin içeriğini en az kelime ile anlatacak nitelikte olmalıdır. Uzunluk hakkında net bir rakam verilemese de genelde elli harften fazla olmamalıdır (Karasar, 1995). Örneğin “Türkiye’de Toplam Kalite Yönetimi” başlığı okuyucuya araştırmanın içeriği hakkında pek az bilgi vermektedir. Burada hiç değilse Toplam Kalite Yönetimin hangi özelliğinin araştırıldığı belirtilmelidir.

Bununla birlikte başlığın uzun olması onun iyi olmasını garantilemez. Örneğin: “ISO 9001 Kalite Güvence Sistemine Sahip İşletmeler ile Herhangi Bir Kalite Belgesine Sahip Olmayan İşletmelerin Kalite Yaklaşımları Üzerine Bir Çalışma”
Başlık araştırmayı açıklayıcı nitelikte olmalıdır. Örneğin “Toplam Kalite Yönetimin Eğitim Kurumlarının Performansına Etkileri” başlığı eğer araştırmacı bu araştırmayı tüm eğitim kurumlarında yaptı ise uygun olabilir. Ancak böyle bir durum söz konusu değilse başlıkta araştırmanın yapıldığı kurumlar belirtilmelidir.

Başlıkta kısaltma, jargon, formül ve benzerleri yer almamalıdır.

Ödevin başlığı bir cümle değil bir etikettir. Bu nedenle başlık için uygun etiketleri bulmanız büyük önem taşır. Diğer bir ifade ile ödevinizin başlığı ödevin içeriğinin kısmını anlaşılabilir terimlerle vurgulayan ifadelerden oluşmalıdır. İyi bir başlığa örnek olarak, Özen’in (2002: 47) “Bağlam, Aktör, Söylem ve Kurumsal Değişim: Türkiye’de Toplam Kalite Yönetimin Yayılım Süreci” verilebilir.

Özet

Özet araştırmanın belki de tam olarak okunan tek yeridir. Bu nedenle ödevinizi değerlendirecek kişinin dikkatini bu bölümde çekmelisiniz. Çünkü genel kanı iyi bir özeti iyi bir çalışmanın takip edeceği yönündedir. Ayrıca özeti etkisiz bulan bir değerlendirici araştırmanın kalan kısmını daha eleştirisel inceleyeceğinden ödevin beğenilmeme olasılığı artacaktır.

Özeti ödevinizin minyatürize edilmiş hali olarak görebilirsiniz. Özette; (i) ödevinizin amacını ve kapsamını belirtmeli, (ii) kullandığınız metodolojiyi tanımlamalı, (iii) bulguları özetlemeli ve (iv) ulaşılan temel sonuçları vermelisiniz.
Hazırlayacağınız özet değerlendirici ve okuyucunun ödevinizin içeriğini kısa zamanda ve doğru olarak belirlemesini sağlamalıdır. Bunun için özetin dili tüm okuyucuların anlayabileceği kadar basit olmalı, teknik terim ve ifadeler mümkün olduğunca kullanılmamalıdır. Uzun bir terim özette defalarca yer almadığı sürece kısaltılmamalı ve kısaltama giriş bölümünde yapılmalıdır. Ayrıca özeti yaparken her kelime dikkatlice incelenmeli 50 kelime ile anlatılacak bir hikaye için 150 kelime kullanılmamalıdır. Önemli olanın fazla kelime kullanımı değil değerlendirici ve okuyucuların dikkatini çekecek kelimelerin seçimi olduğu unutulmamalıdır. Özette yer alan ifadeler, genellikle yapılmış olan çalışmaya atıfları içerdiğinden, geçmiş zamanda yazılmalıdır. Özette ödevde yer almayan hiç bir bilgi ya da sonuç verilmemelidir. Özette biyografi, çizim ya da çizelge bulunmamalı, eserlere kaynak gösterme yapılmamalıdır. (Day, 1997)

Giriş

Araştırma ödevi, pek çok raporda olduğu gibi giriş paragrafı ile başlar. Burada okuyucuya araştırma ile ilgili açıklayıcı bilgi verilir.

Giriş bölümünün amacı araştırmanızı tanıtmaktır. Bunun için:

(i) Araştırma problemini tanımlayın.
(ii) Araştırmayı yapmadaki amacınızı kısa ve net olarak belirtin.
(iii) Araştırmanın önemini ve böyle bir çalışmaya neden ihtiyaç duyulduğunu açıklayın.
(iv) Araştırmada kullandığınız varsayımları sıralayın.
(v) Araştırmanın sınırlılıklarını belirtin.

Problem: Araştırma problemini üçüncü basamakta belirlemiştiniz. Raporun bu bölümüne bu problem tanımını yazın.

Amaç: Araştırma amacı ikinci bölümde ayrıntılı olarak açıklanan soru cümlesi ya da hipotez ile ifade edilir. Ancak aynı verilerin hem hipotez, hem de soru cümlesi için kullanımı uygun değildir.

Önem: Bu bölümde toplayacağınız verilerin nasıl kullanılabileceğini ve ne tür yararlar sağlayabileceğini belirtin. Örneğin:

Araştırma ile toplanan verilerin:

1. Kamu üniversitelerinde görev yapan öğretim üyelerinin iş tatmin düzeyleri hakkında fikir vereceği,

2. Mevcut yönetim politikalarının değerlendirilmesine yardımcı olacağı,

3. Kamu üniversitelerinin yönetim kademelerinde yer alan kişilere çok değerli bilgiler sağlayacağı umulmaktadır.

Varsayımlar: Varsayım doğruluğu tartışmalı olmakla birlikte, sizin doğru olarak kabul ettiğiniz ilke, kuram ve uygulamalardır. Ancak varsayımları belirlerken araştırmanızın geçerliliğinin bu varsayımların geçerliliğine bağlı olduğunu unutmayın. Dayanaksız varsayımlardan hareketle sağlıklı sonuçlar elde etmek mümkün değildir.

Yönetim iş tatminini önemli ölçüde etkileyen bir değişkendir.
İş tatmini ile performans arasında doğrusal bir ilişki bulunmaktadır.

Sınırlılıklar: Sınırlılıklar sizin yapmak istediğiniz ancak yetersizlikler nedeni ile gerçekleştiremediğiniz uygulamalardır. Örneğin araştırmacı internet üzerinden yapacağı bir anketi tüm üniversitelere uygulamak istemekte fakat, internet erişimi olmayan üniversitelerde bunu yapamamaktadır.

Bu araştırma internet erişimi olan üniversitelerle sınırlıdır.

Yöntem

Araştırma sonuçlarınızın bilimsel bir değer taşıyabilmesi için tekrar üretilebilir olmaları gerekmektedir. Bunun için de okuyuculara araştırmanın tekrarı için gerekli olan ayrıntıları vermelisiniz. Bu ayrıntılar en azından kullanılan deney tasarımının tarifini içermeli ve konuyu bilen bir kişi bu tarifi kullanarak deneyi tekrarlayabilmelidir.

Danışmanınız ödevinizi değerlendirirken bu bölümü dikkatlice okuyacaktır. Eğer danışmanınız araştırmanızın tekrarlanabilir olduğundan şüphe duyarsa, elde ettiğiniz sonuçlara bakmaksızın ödevinizi reddedecektir.

Yöntem bölümünü bir yemek tarifi gibi düşünün. “Ne”, “Nasıl”, “Ne kadar” gibi soruları danışman ya da okuyucunun zihninde kuşku bırakmayacak şekilde cevaplamalısınız. Eğer yönteminiz yeni ise tüm ayrıntıları vermelisiniz.

Yöntemler bölümün yeterliliğini ölçmek için ödevin kopyasını bir sınıf arkadaşınıza verin ve yöntemi izleyip izleyemediğini sorun. Eğer arkadaşınız sadece sizin yazdıklarınıza dayalı olarak araştırmayı tekrarlayabileceğini ifade ederse yaptığınız açıklamanın yeterli olduğunu düşünebilirsiniz. (Day, 1997)

Bu bölümde yer alacak bilgiler araştırmanın türü ve kapsamına göre farklılık gösterebilir. Aşağıda bunlardan en yaygın olarak kullanılanları açıklanmıştır.

Araştırma Modeli: “Tarama Modeli” ve “Deneme Modeli” olmak üzere iki tür araştırma modelinden bahsedilebilir.

Tarama modelinde amaç varolan ancak görülemeyen bilgiyi ortaya çıkarmaktır. Yapacağınız ikincil ve birincil kaynak araştırmaları hep bu amaca yöneliktir. Örneğin yaptığı anket çalışması ile bir üniversitedeki öğretim üyelerinin tatmin düzeylerini tespit eden bir araştırmacı aslında varolan bir bilgiyi bulup çıkarmıştır.

Deneme modelinde ise araştırmacı olaya müdahale eder. Daha açık bir ifade ile bir deney ortamı oluşturur ve değişkenleri etkileyerek sonuçları not eder. Deneme modelleri ileri modeller olmaları itibarı ile araştırma ödevlerinde kullanılamayacaklarından, bu kitabın kapsamı dışında tutulmuştur.

Evren ve Örneklem: Evren araştırmayı, hakkında bilgi toplamayı planladığınız insan topluluğudur. Ancak pek çok durumda bu insanların hepsini araştırmaya dahil etmek mümkün olmaz. Bunun için evreni temsil edebilecek nitelikte onların özelliklerini taşıyan daha küçük bir topluluk yani örneklem belirlemelisiniz. Ancak örneklemin belirlenmesi çok teknik bir konudur. Burada kullandığınız örnekleme tekniği, örneklemin büyüklüğü, hata ve anlamlılık oranları hakkında bilgi vermelisiniz. Çizelge 1’de verilen bilgiler bu konuda size yardımcı olacaktır.

Veriler ve Toplanması: Araştırmada kullandığınız verilerin kimler tarafından, hangi kaynaklardan, hangi teknikler ile nasıl ve ne zaman toplandığını bu bölümde belirtmelisiniz.

Verilerin Çözümü ve Yorumlanması: Bu bölümde verilerin çözümü için kullanılan istatistik teknikleri belirtmelisiniz. Ancak regrasyon, korelasyon gibi bilinen istatistik tekniklerin ayrıntılarına girmeyin. Bunun yerine sadece seçim gerekçeleri verin. Yaygın olarak kullanılmayan, ileri istatistik teknikler ise kaynak göstererek kısaca açıklayabilirsiniz.

Bulgular

Bilim dünyasına katkı sağladığınız bölüm burasıdır. Bundan önceki kısımlar ise bulguları nasıl elde ettiğinizi açıklamak için tasarlanmıştır. Bir sonraki bölüm olan tartışmanın amacı ise bulguların ne anlama geldiğini anlatmaktır. Dolayısıyla bulguların ödevin dayanak noktası olduğu söylenebilir. Bu nedenle bulgular herkesin anlayabileceği ve sıkılmadan okuyabileceği bir anlatımla ele alınmalı ve mümkün olduğunca kısa olmalıdır. Zaten yöntem ve tartışma bölümlerini iyi yazabilirseniz bulgular bölümü oldukça kısalacaktır.

Bulguları sunarken iyi bir seçim yapmanız önemlidir. Örneğin bir deneyi elli kere tekrarladıysanız her bir tekrarın ayrıntılarını ödevinizde belirtemezsiniz. Her şeyi sunmak sizin çok şey bildiğinizi değil iyi bir ayrım yapamadığınızı gösterir.

Eğer bir ya da bir kaç bulgu sunacaksanız bunu metin içerisinde verebilirsiniz. Ancak bulgunuz tekrar ediyorsa bunu çizelge ya da çizim yardımı ile sunmanız gerekir.

Bulgular bölümünü gereğinden fazla uzatan en yaygın uygulama ise gereksiz tekrarlardır. Pek çok araştırmacı, çizim ve çizelgelerde açıkça görülen şeyleri metin içinde de açıklama eğilimindedir. Bu uygulama ödevin bir laf kalabalığına dönüşmesine ve okuyucunun konudan uzaklaşmasına yol açar.

Burada sunduğunuz tüm bulgular sizin tarafınızdan elde edilmiş olmalıdır. Eğer başkalarının bulgularını sizinkilerle karşılaştırma ihtiyacı duyuyorsanız bunu tartışma bölümünde yapınız. Aksi taktirde bir karmaşa ortaya çıkar, hatta diğer araştırmaları kopyalamakla suçlanabilirsiniz. (Day, 1997)

Tartışma ve Yorum

Tartışmanın temel amacı elde edilen bulgular arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Burası konu ile ilgili yorumlarınızı sunacağınız yerdir. Şu ana kadar elde ettiğiniz bulgular ne kadar ilginç olursa olsun, eğer bu bölümde onlara anlam veremezseniz, çalışmanız da pek bir anlam taşımayacaktır.

Bununla birlikte pek çok araştırma ödevinin tartışma bölümü yetersizdir. Araştırmacılar belki çalışmanın verdiği yorgunluk nedeni ile bu bölüme gereken önemi vermezler. Eğer araştırmanızı okuyan birisinin zihninde “Peki sonra?” sorusu canlanıyorsa tartışma bölümünü tekrar ele almanız gerektiğini düşünebilirsiniz.

İyi bir tartışma bölümü hazırlamak için yapmanız gerekenler aşağıda özetlenmiştir. (Day, 1997)

1. Bulguları tekrarlamaktan kaçının. Bunun yerine bulguların ışığında ulaştığınız sonuçları genelleştirin, tespit ettiğiniz ilişkileri yorumlayın.

2. Açıklayamadığınız, ilgi kuramadığınız noktaları örtbas etmeyin. Bu noktaları özellikle belirtin.

3. Bulgularınızı daha önce yapılmış araştırmaların bulguları ile karşılaştırın. Sizin bulgularınızla uyumlu olan ve ayrılan noktalar işaret edin.

4. Her bir bulguyu destekleyen kanıtları özetleyin.

5. Bulgularınızın ötesinde sonuçlara ulaşmaya çalışmayın.

6. Tartışmayı araştırmanın önemini belirten kısa bir sonuç ile bitirin.

Sonuç ve Öneriler

Artık son sözü söylemek durumundasınız. Tartışma bölümünün aksine bu bölümde tek bir yorum tek bir yargı bulunmanız gerekir. Bu amaçla geçerliliğine güvendiğiniz bir yorumu sonuç olarak seçebilirsiniz.

Ayrıca elde ettiğiniz bulguların kullanılışı ve bundan sonra yapılabilecek araştırmalarla ilgili kişisel önerilerinizi de bu bölümde vermelisiniz. Öneri yaparken dikkat etmeniz gereken en önemli husus bunların bulgularınıza dayalı olmasıdır. Yoksa aklınıza gelen her şeyi burada sıralayamazsınız.

Ekler

Ödevin içersinde yer alması halinde anlam bütünlüğünü, akıcılığı bozacağına inandığınız bilgileri ekler bölümünde vermelisiniz.

Araştırma Raporunun Yazılması

Araştırma raporu, ödevin danışmana teslim edilecek halidir. Şu ana kadar elde ettiğiniz verileri eğer etkili bir şekilde sunmayı başarmazsanız tüm çabalarınız boşa gidebilir.

Bu bölümde araştırma ödevinizi hazırlarken uymanız gereken temel kurallar verilmiştir.

Hazırlayan: Dr.Türker BAŞ
Kaynak: www.kaliteofisi.com, odevsitesi.com