ZAMANIN ÖLÇÜLMESİ KONU ANLATIMLARI 4.SINIF SOSYAL BİLGİLER

ZAMANIN ÖLÇÜLMESİ

SAAT
İnsanlar daha ilk çağda bile zamanı ölçme gereği duymuşlardır.İnsanlar günlük yaşamlarını planlarken zamanı verimli kullanmaya dikkat etmişlerdir. Bunun içindir ki zamanı gösteren araçlar yapmışlardır.
Eskiden saatler çok pahalı olduğu için valiler illerine, herkesin saati öğrenmesi için saat kuleleri yaptırmıştır.
Önceleri doğadan yararlanılmış Güneş Saati ve Su Saatleri yapılmıştır. Daha sonraları Kum Saatleri geliştirilmiştir.

GÜNEŞ SAATLERİ:
İlk saatler güneş saatleriydi. Özel olarak hazırlanmış bir milin gölgesinin, Güneş’in görünen hareketine uygun olarak yine özel olarak hazırlanmış mermer, taş veya madeni bir zemin (kadran) üzerindeki hareketine göre zamanın ölçülmesine yarayan araçlardır.
Ancak güneş saatleri özellikle güneşin görünmediği zamanlarda işe yaramıyordu.Bol güneşli ülkelerde ve gündüzleri kullanabiliyordu.

SU SAATLERİ:
Güneş saatleri kadar eskiye dayanan , ancak tam zamanı bilinmese de ilk tipleri Mısır’da bulunan su saatleri, dibinde delik bulunan kovanın boşalması ve dolmasıyla zamanı gösterir. Su saati bir kaptan diğerine akan bir sudan oluşuyordu. Kap üzerinde yapılan işaretler suyun seviyesine göre zamanın belirlenmesini sağlıyordu.
Güneş saatleri belirli bir zamanı gösterirken , su saatleri ne kadar zaman geçtiğini de gösteriyordu. Bu nedenle su saatleri saatin ölçümünün gerçek başlangıcı sayılabilir.
Su saatleri sade olmalarına rağmen sorunluydular. Soğuk bölgelerde suyun akışkanlığının azalması ya da deliğinin tıkanması, suyun sabit olmaması gibi sorunları vardı.

KUM SAATLERİ:
Kum saatleri, zamanın geleneksel sembolüdür.
Kum saatinde birbirine benzeyen iki bölmeden oluşuyordu. Bu iki bölme çok dar bir boğazla birbirine bağlıydı.saatlerde kumun yanı sıra bazen pudra haline getirilmiş yumurta kabuğu, civa yada ince toz mermer de kullanılmıştır.
Kum saatini Çinliler uzun süre kullanmışlardır.
16. yüzyıldan günümüze bu saatler sürekli zamanı ölçmek için değil, belirli bir sürenin başlangıcını ve bitişini göstermek için kullanılmıştır.
Kum saati uzun bir dönem boyunca küçük zaman aralıklarının ölçülmesinde kullanılmıştır.
Bugün hala ahçılar yumurta kaynatırken kum saati kullanıyorlar.

MUM SAATLERİ:Bunun yanında zamanı öğrenmek için işaretli mumlarda kullanılmıştır.Uzun mumlar üzerine birbirinin aynı çentikler atılmış. Yakılan mumların bu çentiklere kadar erimesi ve her bir çentiğin belirli bir zamanı göstermesi esasına dayanıyordu.

ATEŞ SAATİ
Zamanın ölçülmesi için değişik yöntem arayışlarıyla yapılan birçok deneme arasında ateş saati de bulunuyor. Petrol lambasının alevi ile çalışan saat mekanizmasında, tüketilen yağın bölmeli bir saydam kapta izlenmesi ya da kısalan mumun gölgesinin, arkadaki bir cetvel üzerindeki boyuna göre saatler belirleniyordu.
Değişik türleri olan ateş saatleri alarm saati olarak bile kullanılıyordu. İstenen saat yerine iple bağlanan iki küçük ağırlık, alev ipi koparınca bakır bir yüzeye düşüp ses çıkarıyordu.

MEKANİK SAATLER: Bu tür saatlerdeki ağırlığın asılı olduğu ipi ya da zinciri kısa aralıklarla tutan ve bırakan bir düzendir.

Bu düzen modern saatlerin de ortak özelliğidir:
İlk mekanik saatler, saati göstermek için değil de duyurmak için yapılmışlardır.
Zamanı tam ve doğru gösteren saat 19. yüzyılda yapıldı.Bugün kullandığımız mekanik saatlerin temeli Peter ve daha sonra da Harrison tarafından atılmıştır.
Saat, icadından sonra zaman içinde geliştirilmiş, değişik türleri ortaya çıkmıştır. Önceleri salınımlı(sarkaçlı) saatler, kurmalı saatler kullanılırken günümüzde yaygın olarak pilli ve dijital saatler kullanılmaya başlamıştır.
Günümüzde artık duvarlarda, kolumuzda, masa üstlerinde, cep telefonlarında ve bilgisayarlarda pek çok yerde saati görmek mümkündür.

KUVARS SAATLER
1920′lerde kuvars kristalli saatin bulunması, zaman ölçümünde yeni bir çığır başlatmıştır. Enerjisini bir yıl ya da daha uzun ömürlü pilden sağlayan bu saatlerin kurulmasına gerek yoktur.
Kuvars kristalinin titreşimleriyle 24 saatlik bir gün milyonda bir saniyelik aksamayla belirlenebiliyordu. Ancak, kuvars kristali elektrik akımının etkisiyle bir süre sonra mekanik özelliklerini değiştirdiği için başlangıçta çok hassas olan saatler birkaç ay sonra geri kalmaya başlarlar.
Kuvars saatler hassasiyetleri ve fiyatları ile piyasaya hakim olsalar da, daha hassas ve bu hassaslığı uzun süre koruyabilecek saatlere duyulan ihtiyaç arayışları devam ettirmiştir.