MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ELEMENTLER VE ÖZELLİKLERİ 7.SINIF FEN VE TEKNOLOJİ KONU ANALTIMI

7.SINIF
DERS: 1 
ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
KONU: ELEMENTLER VE ÖZELLİKLERİ
Saf maddeler aynı cins atom yada moleküllerden meydana gelir. 
Aynı cins atomlardan oluşanlara element, iki ya da daha fazla farklı cins atomdan  oluşanlara  ise bileşik denir. Bileşikler aynı cins moleküllerden oluşmuştur.
Element ve bileşikler saf maddelerdir. 
Element: Aynı cins atomlardan meydana gelen saf maddeye element  denir. 
Demir, bakır, oksijen,klor,helyum,kurşun,gümüş,altın element örnekleridir.
Elementler fiziksel veya kimyasal yollarla daha basit maddelere ayrılmaz.
Elementler sembollerle gösterilir.Element sembolleri Lâtince isimlerinin kısaltmalarından oluşur ve uluslararası geçerliliği vardır.
Element sembollerinde ilk harf her  zaman büyük, varsa diğerleri daima küçük yazılır.                                          
Hidrojen     H          Helyum   He              Karbon   C                    Demir     Fe                     
Kalsiyum   Ca         Bor   B                       Berilyum   Be               Sodyum    Na                                                                                                                                  
Molekül 
Maddenin tüm özelliğini taşıyan en küçük birimine molekül denir.Moleküller maddenin   tüm özelliklerini gösterir ve bağımsız olarak hareket edebilir.
Örnek: H2O, CO2,H2, O2 molekülü. 

Aynı cins atomlardan oluşan moleküllere element molekülleri denir. 

Cl2,O₂, H₂, F₂, N₂ , I2 element molekülleridir.Bunlar bileşik değildir. 
Bileşikler: İki ya da daha fazla cins atomdan meydana gelen saf maddeye bileşik denir. 
Su, karbondioksit,amonyak,glikoz,sofra tuzu bileşik örnekleridir. 
Bileşikler formüllerle gösterilir. 
Elementlerin belirli oranlarda birleşmesiyle meydana gelir.
Kendisini oluşturan elementlerin özelliklerinden tamamen farklı özellik taşır. 
Kendilerini oluşturan elementlere kimyasal yollarla ayrıştırılabilir.
Farklı cins atomların molekülleri bileşik moleküllerini oluşturur.
H₂O, CO₂, C6H12O6 , NH₃ bileşik molekülleri 

ATOMUN YAPISI 
Madde, atom adı verilen taneciklerden oluşur.Atom maddenin en küçük yapı taşıdır.  Atomun yapısında proton, nötron ve elektron bulunur. Proton ve nötron atomun çekirdeğinde yer alır .Elektron ise çekirdek etrafında dolanır.    
                                                   

                                                                                                                                    Proton: Atomun çekirdeğinde bulunur. Pozitif (+)  yüklü bir parçacıktır. Kütlesi 1 akb'dir.  Atom çekirdeğinde yüklü olarak sadece protonlar bulunduğu için, atomun çekirdek yükü daima (+) artıdır. 
Nötron: Atomun çekirdeğinde bulunur. Kütlesi hemen hemen protona eşittir. Elektrik yükü taşımaz.Yani yüksüz bir parçacıktır. 
Elektron:Atomun çevresinde çok büyük hızla dönen hareketli bir parçacıktır. Negatif (-) yüklüdür.Elektronlar çekirdek etrafında farklı enerji seviyelerinde dolanır.Kimyasal hesaplamalarda atomların kütleleri gram cinsinden değil,akb cinsinden alınır.
Atom numarası:Bir element atomunun çekirdeğinde bulunan proton sayılarının toplamına, atom numarası adı verilir. Atom numarası Z ile gösterilir. 
Kütle numarası:Bir atomun çekirdeğindeki proton ve nötron sayılarının toplamı o atomun kütle numarasını verir.Kütle numarası A ile gösterilir. 
                                                       A = p + n 
Nötr Atom:Bir atomdaki proton ve elektron sayıları eşitse bu atoma nötr atom denir.
Nötr atomda (+) ve (–) yükler birbirine eşittir. 
           Nötr atomda;Atom Numarası= Proton Sayısı = Elektron Sayısı                                        
                                                       Z=e=p                                                                                                                      
Atomlar elektron alıp verebilirler. Ancak çekirdekte bulunan proton ve nötronu alıp veremezler.
İnceleme: Nötr bir magnezyum atomunda proton sayısı 12, nötron sayısı 13’tür.Bu atomun;
a)Elektron sayısı nedir?
Nötr atomda elektron ve proton sayısı birbirine eşittir.
O hâlde, p = e = 12 dir.
b)Kütle numarası nedir?
Kütle no (A) = p + n
p = 12, n = 13 olduğuna göre,
A = 12 + 13     A = 25 olur.
İyon:Yüklü atom ya da atom gruplarına iyon denir.
Atom elektron alırsa (-), elektron verirse (+) yüklü iyon durumuna geçer.
(-)Yüklü iyonlara anyon, (+) yüklü iyonlara ise katyon denir. 

Atom-Anyon-Katyon

İNCELEME: Azot atomunun 7 elektronu vardır. Elektron dağılımı: 7N ) )   olur. 
                                                                                                                      2 5 
Elektron alması ya da vermesi durumunda oluşan azot iyonu aşağıdaki görselde gösterilmiştir.İnceleyiniz.                                                                         

N atomunun 7 elektronunun vardır.
N iyonu (katyon) 5 elektronu vardır.(elektronvermiş)
N iyonu (anyon) 9 elektronu vardır.
(elektron almış)  

(–) yüklü atom 
Eğer bir atom dışarıdan elektron alırsa, (–) yük sayısı (+) yük sayısından fazla olur.
Bu durumda atom (–) yüklü olur.
İnceleme:
Nötr flor atomunun 9 elektronu, 9 protonu vardır.
Flor atomu 1e–  alınca 10 elektronlu ve (–) yüklü olur. 
(+) yüklü atom 
Eğer bir atom bir elektronunu kaybederse, (+) yük sayısı (–) yük sayısından fazla olur. Bu durumda atom (+) yüklü olur.
İnceleme: 
Nötr lityum atomunun 3 protonu 3 elektronuvardır. 
Lityum 1e– verirse 2 elektronlu ve (+) yüklü olur. 
Elementlerin Sembollerle Gösterilmesi 
Kimyasal hesaplamalarda maddelerin Lâtince isimleriyle işlem yapmak zordur. Bu nedenle elementlerin Lâtince isimlerinin kısaltmasından oluşan semboller kullanılır. Element sembollerininilk harfi her zaman büyük, varsa diğerleri daima küçük yazılır. 
Hidrojen   H,             Helyum   He,            Karbon   C

Kalsiyum   Ca,         Bor   B,                     Berilyum   Be
Element sembolünün sol üst köşesine atomun kütle numarası, sol alt köşesine ise atom numarası yazılır.Sağ üst köşesine iyon yükü, sağ alt köşesine ise elektron sayısı  yazılır.  
                Nötr Atomda  Z=e=P

        Atom Numarası(Z) = Proton Sayısı(p)

        Atom Ağırlığı(A)=Kütle Numarası(K.N)

                  

   İ.Y+e=p 
   K.N= P+n  
Elektron Dağılımı 
Elektronlar çekirdek çevresinde belli enerji seviyelerinde ve belli sayılarda dolanır. Enerji
seviyeleri çekirdekten dışa doğru, 1. seviye, 2. seviye, 3. seviye şeklinde sıralanır. Bir enerji seviyesinde bulunabilecek en fazla elektron sayısı, 2 n² bağıntısı(Pauli Prensibi) ile hesaplanır. n, enerji seviyesini(yörünge) gösterir.
Aşağıdaki yöntemle yalnız A grubundaki elementlerin periyodik cetveldeki yerlerinibulabiliriz. 
1. yörüngede 2 n²   = Maksimum 2 elektron,  

2. yörüngede 2 n²   = Masimum 8 elektron,   
3. yörüngede 2 n²   = Maksimum 18 elektron,  
4. yörüngede 2 n²   = Maksimum 32 elektron  bulunur.
KURAL: 
Atomun en dış enerji seviyesinde maksimum 8 elektron bulunabilir. 
Sondan bir önceki enerji seviyesinde ise en fazla 18 elektron bulunabilir.
En dış enerji seviyesinde 8 elektron bulunduran elementlere soy gazlar ya da asal gazlar adı verilir. 
Element atomları kararlı olmak için, son yörüngelerini 8 elektrona tamamlamak için elektron alır ya da verirler.(oktet kuralı) Bu mümkün değilse (hidrojen,lityum gibi...) son yörüngelerini 2 elektrona tamamlamak isterler.(dublet kuralı)

DİKKAT:Helyum, son yörüngesinde 2 elektronu bulunmasına karşın soygazdır.
               Hidrojen, son yörüngesinde 1 elektronu bulunmasına karşın ametaldir.  
İNCELEME:Klor atomunun elektron dağılımı.

Klor 3. periyot 5-A grubundadır.

Bazı atomlar ve enerji seviyelerine göre elektronların dağılımı;                                 

2He )                     3Li ) )  
       2                             2 1
8O ) )                    10Ne ) )
      2 6                             2 8
12Mg ) ) )              16S ) ) )
         2 8 2                     2 8 6
Periyodik Cetvel 
Elementler, metaller, ametaller, yarı metaller ve soy gazlar olmak üzere sınıflara ayrılır. Elementler benzer özelliklerine göre sınıflandırılırlar.Elementlerin benzer özelliklerine göre sınıflandırılmasıyla oluşturulan tabloya periyodik cetvel denir. Periyodik cetvelde, elementler artan atom numaralarına göre dizilmiş ve benzer özellikteki elementler alt alta gelmiştir. 
Periyodik tabloyu   oluşturan yatay sıralara periyot adı verilir.Yatay sıralarda atom numaraları arttıkça, elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri değişir.  
Periyodik cetveldeki düşey sütunlara grup denir. Aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellikler gösterir.Periyodik cetvelde 8 tane A ve 8 tane B olmak üzere 16 tane grup vardır. 
Periyodik cetvel 18 sütundan oluşur. B gruplarından üç tanesi birden 8B olarak  isimlendirilir. Periyodik cetveldeki ilk düşey sütuna 1A grubu denir.Son sütun ise 8A grubunu oluşturur.1 A grubu elementlerine alkali metaller adı verilir. 
Hidrojen 1 A grubunda olduğu hâlde alkali metaller grubuna girmez.
Helyum 2 elektronu vardır.1 yörüngesi vardır ve doludur.( 8-A grubunda ve soygazdır.) 
7 A grubu elementlerine halojenler, 8A grubu elementlerine soy gazlar adı verilir. 
Grup ve Periyodun Bulunması
Bir elementin atom numarası biliniyorsa, bu elementin grup ve periyodu bulunabilir. 
Son enerji seviyesindeki elektron sayısı, grup numarasını;
Enerji seviyelerinin sayısı (yörünge sayısı) ise periyot numarasını verir. 
₇N elementinin elektron dağılımını yaparak, periyot ve grup numarasını bulalım:     
7N ) )         
     2 5            
Buna göre, 7N elementi 2. periyotta 5 A grubundadır.

₁₇Cl elementinin periyot ve grup numarasını bulalım:
₁₇Cl  )  )  )
        2  8  7    
Buna göre; ₁₇Cl elementi 3.periyot, 7 A grubundadır.   

İNCELEME: 

                                         

                                         

                                                                  
Değerlik Elektron Sayısı                                                                                             
Nötr bir atomun son enerji düzeyindeki (son yörüngedeki) elektron sayısına, değerlik elektron sayısı denir. 
Değerlik elektron sayısı ile elementin periyodik cetveldeki yeri (A grubu elementleri) ve iyon yükü bulunur. 
Son yörüngesinde 1 elektronu olan nötr bir element atomunu düşünelim.Bu atomun (1-A grubunda) kararlı olabilmesi için 1 elektronu başka bir atoma vermesi gereklidir.Bu atom 1 elektronu başka bir atoma verince 1 elektron kaybetmiş olur.Böylece proton (+) sayısı, elektron sayısından (-) 1 fazla olur ve atom +1  yüklü iyon durumuna geçer.(Anyon)
İNCELEME: İyon yükünün bulunması.Aşağıdaki çizelgeyi inceleyiniz.
                        
                                 
     

ALIŞTIRMA: Aşağıdaki atom ve iyonların son yüklerini bulunuz.