CANLININ İÇ YAPISINA YOLCULUK
Etrafımızdaki varlıkları canlı ve cansız olmak üzere ikiye ayıra biliriz.
Canlı varlıkların ortak özellikleri
1. Kendileri gibi canlı olan hücrelerden oluşmuşlardır.
2. Canlılar hareket ederler.
3. Çoğalır, gelişir ve büyürler.
4. Enerji harcar ve bunun için beslenirler.
Hücre ve hücrenin yapısı
Hücre canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimidir. Mikroskobun keşfine kadar hücrenin varlığı bilinmiyordu.
Gelişmiş yapılı canlılarda hücreler birleşerek dokuları, dokular organları, organlar canlıyı oluştururlar. Örnek insan.
Hücrenin şeklini ilk defa Robert Hooke basit bir mikroskopla şişe mantarını inceleyerek çizmiştir. Milyonlarca çeşit hücre olmasına rağmen biz temel olarak hayvan ve bitki hücresini inceleyeceğiz.
Hayvan hücresi
Bitki hücresi
Hücreleri genel olarak hücre zarı, hücre çekirdeği ve sitoplâzma olmak üzere üç kısma ayıra biliriz.
A. Hücre zarı
Hücreyi çevreleyerek dağılmasını önleyen protein ve yağlardan meydana gelmiş yapıdır. Hücre zarı canlı, esnek, dayanıksız, seçici geçirgen, yarı saydam özelliklere sahiptir. Hücre zarının yapısını açıklayan bilimsel modele “akıcı mozaik zar modeli” adı verilir.
B. Sitoplâzma
Hücrenin tüm faaliyetlerini yürüten organellerin (organcıklar) ve çekirdeğin içerisinde yüzdüğü yoğun sıvı bir maddedir Sitoplâzma’nın içerisinde bulunan en önemli organeller şöyledir:
1.Mitokondri:Hücrenin enerji merkezidir. Hücre içi solunum burada gerçekleşir.
2.Endoplazmik retikulum:Hücre içerisinde madde taşınmasından sorumlu organeldir. Üzerinde ribozom bulunduranlara “granüllü endoplazmik retikulum” ribozom bulundurmayanlara “granülsüz endoplazmik retikulum” denir.
3.Ribozom: Protein sentezinin yapıldığı yerdir.
4.Golgi cisimciği: Salgı maddelerinin üretildiği yerdir.
5.Lisozom: Hücre içi sindirime yardımcı olur.
6.Sentrozom: Sadece hayvan hücrelerinde bulunan ve hücre bölünmesinde rol alan organel dir.
7.Koful: Besin depolamasında ve atık ürünlerin hücreden atılmasında kullanılan organeldir. Hayvan hücrelerinde az ve küçük bitki hücrelerinde çok ve büyük kofullar bulunur.
8.Plastitler: Sadece bitki hücrelerinde bulunurlar. Plastitler 3 tanedir.
Kloroplast= Bitkiye yeşil rengi verir. Bitki hücresinde fotosentezin gerçekleştiği yerdir.
Lökoplast= Besin depolar.
Kromoplast=Bitkilere renk verir. Çiçeklerdeki kırmızı, sarı, yeşil gibi renklerin oluşmasını
sağlar.
9.Hücre çeperi: Sadece bitki hücre-sinde bulunan sert ve cansız yapıdır. Görevi bitki hücresini dış etkilerden korumak ve bitkiye sağlamlık kazandırmak dır.
Hücre çeperi;
1. canlı değildir
2. tam geçirgendir
3. dayanıklıdır
4. selilozdan yapılmıştır
10.Kromatin iplik: Hücre bölünmesinde görev alır.
C. Çekirdek
Hücrenin bütün faaliyetlerini kontrol eder. Çekirdek; çekirdek zarı, çekirdek sıvısı(çekirdek öz suyu), kromatin iplikler ve çekirdekçik olmak üzere dört kısımdan oluşur. Çekirdek hücrenin tüm genetik bilgisini taşıyarak hücrenin hayatı, faaliyetleri ve görevleri hakkındaki tüm bilgiler çekirdekte saklanır. Bu bilgiler gelecek nesillere çekirdek tarafından aktarılır. Çekirdek içerisinde bu işleri yapan; yönetici molekül DNA ‘dır.
Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklar
Bitki hücresi
1. Hücre çeperi bulunur.
2. Sitoplâzmada plastitler vardır
3. Kofullar çok ve büyüktür.
4. Lisozom ve sentrozom bulunmaz
Hayvan hücresi
1. Hücre çeperi bulunmaz
2. Plastitler yoktur
3. Kofullar az ve küçüktür.
4. Lisozom ve sentrozom bulunur.
Hücre çeperi ve hücre zarı arasındaki farklar
Hücre çeperi
1. Cansızdır.
2. Tam geçirgendir.
3. Dayanıklıdır.
4. Selüloz ’dan yapılmıştır
Hücre zarı
1. Canlıdır.
2. Seçici geçirgendir.
3. Dayanıksızdır.
4. Protein ve yağlar-dan yapılmıştır
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder