CANLILAR İÇİN MADDE VE ENERJİ KONU ANLATIMI

CANLILAR İÇİN MADDE VE ENERJİ KONU ANLATIMI

-Canlıların hücresel yapılarını çok atomlu büyük moleküller (organik) oluşturur: Besinlerin içerdikleri besin maddeleri yapı ve işlevlerine göre gruplanır. Bu gruplar: karbonhidrat, yağ, protein ve vitamin denilen organik moleküller ile su ve minerallerdir.

Karbonhidratlar: Karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan organik moleküllerdir. Buğday, patates, pirinç, kuru fasulye, nişasta yönünden zengindir. Çay şekeri de bir karbonhidrat ürünüdür.

Aldığımız karbonhidratlar genellikle hücre zarından geçemeyecek büyüklükte çok atomlu moleküllerdir. Bunlar, önce sindirim sisteminden sindirilerek yapı birimlerine ayrışır. Yapı birimleri bağırsaklardan emilebilir. Bunlar daha küçük olan glikoz moleküllerine ayrışır. Glikoz bağırsaklardan kana, kandan da hücrelere geçer. Hücreler glikozu gereksinimlerine göre kullanır.

Yağlar: Yapısında; karbon, hidrojen ve oksijen atomu bulunur. Yağlar, sindirim sisteminden sindirilerek yağ asidi ve gliserol denilen küçük moleküllere ayrışır. Bu küçük moleküller hücrelere geçer. Geçerken de bazı vitaminlerin emilimini sağlar. Canlılar hücrelerinde yağ asitleri ve gliseroldan yeniden yağ sentezler.

Proteinler: Çok atomlu büyük yapılı moleküllerdir. Yapı birimleri amino asitlerdir. Her bir amino asit; karbon, hidrojen, oksijen ve azot atomlarından oluşur. Vücudumuzun 20 farklı amino aside ihtiyacı vardır.

Çok atomlu ve büyük yapılı karbonhidratlar ve yağlar gibi besinlerle aldığımız proteinler sindirim sisteminde sindirilir ve yapı birimleri olan amino asitlere ayrışır. Amino asitler sindirim sisteminden kana geçer ve hücrelere taşınır. Hücrelerimiz bu amino asitleri, gereksinim duyduğu ve kendine özgü olan proteinleri oluşturmak için kullanır.

Hücremiz yirmi amino asitten on ikisini üretebilmektedir, ancak diğer sekizini besinlerle almamız gerekir. Besinlerle almak zorunda olduğumuz bu amino asitlerezorunlu amino asitler denir. Balık eti, kırmızı et, tavuk eti, yumurta, süt ve peynir gibi hayvansal besinlerin çoğu zorunlu amino asitleri içerir.

Vitaminler:Vücut etkinliklerini düzenleyen ve vücudumuzu hastalıklardan koruyan maddelere, vitamin denir.

Vitaminin Adı	Vücuttaki Görevi	Eksikliğinde Vücutta Görülün Belirtileri	Bulunduğu Besinler
A	Mikroplara karşı direnci arttırır. Gözü kuvvetlendirir.	Çeşitli göz hastalıklarını ve gece körlüğünü önler.	Balık yağı, yeşil ve sarı sebzeler, süt, yumurta ve tereyağı.
B1	Sinir sistemi ve kas sistemini kuvvetlendirir. Kan dolaşımını düzenler. Deri ve sindirim sisteminin sağlıklı olmasını sağlar.	Beriberi hastalığını önler.	Et, yumurta, meyve ve sebzeler, tahıl, bira mayası.
B2	Sinir sistemi ve kas sistemini kuvvetlendirir. Kan dolaşımını düzenler. Deri ve sindirim sisteminin sağlıklı olmasını sağlar.	Dudakların çatlamasını, erken bunamayı ve görme yetersizliğini önler.	Et, yumurta, meyve ve sebzeler, tahıl, bira mayası, süt ve peynir.
B Kompleksi vitamini (Çeşitli B vitaminlerinin bir karışımı.)	Sinir sistemi ve kas sistemini kuvvetlendirir. Kan dolaşımını düzenler. Deri ve sindirim sisteminin sağlıklı olmasını sağlar.	Beriberi ve Pellegra hastalığını önler.	Et, süt, yumurta, yeşil bitkiler, ekmek ve bira mayası.
C	Diş ve kemik yapılarını kuvvetlendirir, kanamaları önler.	İskorbüt hastalığını (diş etleri kanaması) önler. Kas yorgunluğunu giderir.	Limon gibi ekşi meyveler, domates, çilek, yeşil bitkiler, lahana.
D	Kemik ve dişleri kuvvetlendirir.	Raşitizm denilen kemik hastalığını önler.	Balık yağı, tereyağı, yumurta, süt.
E	Sinir sistemini kuvvetlendirir.	Kısırlık ve ruhsal bozuklukları önler.	Yeşil bitkiler, et, süt, tahıl, balık, susam, fındık, ceviz.
K	Kanın pıhtılaşmasını sağlar.	Fazla kanamaları durdurur.	Yeşil sebzeler, yumurta sarısı, domates, karaciğer.

Şekil: Vitamin tablosu.

Vitaminlerin özellikleri:

-Vücudun direncini arttırır.

-Vücuttaki kimyasal olayları düzenler.

-Genellikle, bitkilerce üretildiğinden bitkilerden hazır olarak alınır.

-Bazı vitaminler (B ve K) insan bağırsağındaki bakterilerce üretilir.

-Karaciğerde A, deride D vitamini üretilir.

-Vitaminler sindirilmeden kana karışır ve enerji verici olarak da kullanılırlar.

-Eksikliğinde vücutta çeşitli hastalıklar görülür.