GAZNELİLER, GAZNELİ DEVLETİ, ÖZELLİKLERİ
(963 – 1187)
Siyasi Tarih
-Kurucusu Alp Tekin’dir.
-Devleti'nin önemli şahsiyetlerinden Horasan kumandanı Alp Tigin (Alptegin), 961'de Vezir Ali Muhammed Bel'ami ile birleşerek kendi adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar. Böylelikle Gazne Devleti'nin temeli atılmış olur.
-Gazneliler Devleti sadece Alptegin'in beraberinde getirdiği Türk askerlerine dayanmaktadır.
-Hanedanlık, Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar (997-1027).
-Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin çoğunu da Müslüman yapar.
-Gazneli Mahmut'un oğlu olan I. Mesut'un tahta gelmesiyle hanedanlık geriler.
-Dandanakan Savaşı'yla da Selçuklular ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirirler.
-Gazneliler devleti tarîhî kaynaklarda Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer.
Alp Tigin Dönemi
-Samanoğulları'nın Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından Samanoğulları yönetimi tanınmayarak Gazne bölgesinde kurulan bir Türk-İslam devletidir.
-Gazneliler tam bağımsız olamamışlar, tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır.
Sebük Tigin Dönemi
-Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık saltanat haline dönüşmüştür.
-Devletin sınırları Afganistan ve Pakistan'a kadar genişlemiştir.
-Hindular İslamiyet ile tanışmışlardır .
Gazneli Mahmut Dönemi
-Gaznelilerin en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
-Gazneli Mahmut, 999'da Karahanlılar'dan da yardım alarak Horasan'ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti'ne son vermiştir.
-Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine 17 sefer düzenlenmiştir.
Bu seferler;
-Hindistan’ın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek,
-Hindistan’da İslamiyet’i yaymak,
-İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır.
-Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş,
-Hindistan içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir.
-1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine katılmıştır.
-Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korumuş; halife, Gazneli Mahmud’a Sultan unvanını vermiştir.
-Bu tarihten sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir.
-Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
-Selçuklular'ın büyük güç olacağını önceden sezmiş, Aslan Yabgu'yu esir alarak bunu engellemeye çalışmıştır.
-Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır.
Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış
-1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gazneliler Devleti 1187 yılında Afganlar (Gurlulardan olan Sultan Giyasuddini Guri)) tarafından yıkılmıştır.
-Tarihçilere göre Gazneliler Türklerin kurduğu çok uluslu devletlerin ilkidir.
-Devletin çökmesinde bu çok uluslu yapı da önemli rol oynamıştır.
Gazne Sultanları
Alp Tigin (961 - 962)
Ebu - İshak İbrahim (962 - 965)
Bilge Tigin (965 - 971)
Piri Tigin (971 - 976)
Sebük Tigin (976 - 996)
İsmail (996 - 997)
Gazneli Mahmud (997 - 1030)
Celalu'd - Devle ve Cemalu'l-Ebu -Ahmed Muhammed 1030 - 1041)
I.Sultan Mes'ud (1030 - 1040)
Sultan Mevlud (1040 - 1048)
II.Sultan Mes'ud (1048 - 1049)
Sultan Ali (1049 - 1051)
Sultan Abdürreşid (1051 - 1052)
Sultan Tuğrul (Mütegallibe) (1052 - 1053)
Sultan Ferk-Zad (1053 - 1059)
Sultan İbrahim (1059 - 1099)
III. Sultan Mes'ud (1099 - 1115)
Sultan Şir-Zad (1115 - 1116)
Sultan Arslan - Şah (1116 - 1117)
Sultan Behram-Şah (1117 - 1152)
Sultan Husrev-Şah (1152 - 1160)
Sultan Husrev-Melik (Melik Şah) (1160 - 1187)
Egemenlik Alanı
-Zafer kuleleriMavera-ün'nehir'den Ganj boylarına, Hindistan içlerine; Hazar kıyılarından Pamir yaylalarına kadar uzanan bölgeler. (4.700.000 km2)
Gazneli Kültürü
-Gaznelilerde resmî dil Farsça olmasına rağmen orduda ve sokakta Türkçe kullanılmaktaydı.
-Gazneliler Samanoğullari gibi Farsçaya ve İran kültürüne adapte olmuşlar ve farsça edebiyatı desteklemişler.
-Gaznelilerin sarayında ünlü Farsi yazarları büyük edebiyat eserleri yazmışlar. Bunların arasında Şehname’nin yazarı Firdevsi ve al-Biruni vardir.
-İran tarihçileri Gaznelileri kendi kültürlerine mal etmeye çalışmaktadırlar. Bugün Gazne şehrinde Gazne sultanlarından kalan "Zafer kuleleri" vardır.
-Gaznelilerin Türk ve Dünya Tarihine katkıları. Bugünkü Pakistan, Bangladeş yani Hindistan Müslümanlarının İslamlaşmasını sağlayan ülkedir.
-Hindistan içlerine kadar Müslümanlığı götürmüşlerdir.
-Yukarıdaki iki maddenin gerçekleşmesinde Gazneli Mahmut'un Hindistan’a yaptığı 17 sefer en önemli etkenlerdendir.EİTİMCİYİZ.BLOGSPOT.COM
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder