Zurna
Zurna, Türkiye'nin her yanında kullanılan, tahta, metal ve kamış kullanarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, gene bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşitidir.
Türkiye dışında Fas'tan Çin'e kadar uzanan iklim kuşağındaki her ülkede kullanıldığı da bilinmektedir.
Zurnanın boy ve şekil olarak çok çeşitleri vardır. Zurnadan zurnaya küçük değişikliklerle aynı olan özellikleri:
Zurna, Türkiye'nin her yanında kullanılan, tahta, metal ve kamış kullanarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, gene bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşitidir.
Türkiye dışında Fas'tan Çin'e kadar uzanan iklim kuşağındaki her ülkede kullanıldığı da bilinmektedir.
Zurnanın boy ve şekil olarak çok çeşitleri vardır. Zurnadan zurnaya küçük değişikliklerle aynı olan özellikleri:
- Büyük parçasının sert bir ağaçtan yapılması (dağ eriği, ceviz, vs..)
- İçinin açılarak sesi tam karşıya gönderecek şekilde olması (uzunlama kesiti parabola benzer)
- Sesinin küçücük bir kamış silindirin ezilerek daracık bir elips haline getirilmiş dış deliğinin açılma kapanma titremeleriyle çıkması
- İç boru deliğinin en kamışa yakın tarafının önce şimşir sonrada metal parça ile daha da daralması.
- Kamışın özelliğinden sesinin ancak yuksek basınç sonucu çıkabilmesi
- Yüksek basıncın gereği nefes çevirerek (ezgiyi kesmeden, şişirtilmiş avurtlardaki havayi kullanirken burundan nefes alıp devam ederek) çalınması.
Doğu Karadeniz folklorunda nadiren (Trabzon’da Akçaabat, Giresun ve Ordu’nun iç bölgelerinde) ancak mutlaka bas davul eşliğinde kullanılan, ahşap, yedi delikli nefesli bir sazdır.
Mehter takimlari ve bunun modern sekli bando mizika takimlarinin eskiden hukumdarlarin hukumdarlik isareti olarak fermanlarini zurna esliginde okutmalarindan gelistigi tahmin edilmektedir.
Etimoloji
Codex Cumanicus’ta suruna olarak kayıtlı olan enstruman (CCM fol. 45a) adının Farsça surna kelimesinden ödünç alındığı yaygın kanaattir: Farsça'dasur “festival” + nay “kamışlı”
Bununla birlikte Arapça sûr “boynuzdan yapılma büyük boru” ” + Farsça “kamış” ihtimali de gözden çıkarıl-mamalıdır. Eski İran dilinde “sur” kelimesi bir boynuz çeşidi olarak kayıtlı olup ikinci ihtimali güçlendirmektedir.
Anadolu’da düğünlerde, askere uğurlama törenlerinde, halk oyunlarında, seyirlik köy oyunlarında davulla birlikte kullanılmak-tadır. Anadolu’da şimşir, dişbudak, ıhlamur, kızılcık, ceviz ve ardıç ağacından imal edilen zurna büyüklük ve ses rengine göre kaba zurna, orta kaba zurna ve cura zurna (Zil Zurna) olmak üzere üç çeşittir.
Terminoloji
Zurnayı oluşturan parçalar Anadolu terminolojisinde yöresel farklılıklar göstermek-tedir:
Baş ve çatal bölümü
zaynak -Ankara, nazik -Abdallarda, ula -Uludağ, çatal -Çankırı, zinak -Diyarbakır, nezik -Gaziantep, fasla -Kırklareli, zaynak -Kürtçe
Boru kısmı
metef -Ankara, metem -Abdal-lar, çığırdan -Uludağ, demir -Çankırı, bülbülük -Diyarbakır, kanel -Kırklareli, metef -Kürtçe, lüle -Sivas
Mehter takimlari ve bunun modern sekli bando mizika takimlarinin eskiden hukumdarlarin hukumdarlik isareti olarak fermanlarini zurna esliginde okutmalarindan gelistigi tahmin edilmektedir.
Etimoloji
Codex Cumanicus’ta suruna olarak kayıtlı olan enstruman (CCM fol. 45a) adının Farsça surna kelimesinden ödünç alındığı yaygın kanaattir: Farsça'dasur “festival” + nay “kamışlı”
Bununla birlikte Arapça sûr “boynuzdan yapılma büyük boru” ” + Farsça “kamış” ihtimali de gözden çıkarıl-mamalıdır. Eski İran dilinde “sur” kelimesi bir boynuz çeşidi olarak kayıtlı olup ikinci ihtimali güçlendirmektedir.
Anadolu’da düğünlerde, askere uğurlama törenlerinde, halk oyunlarında, seyirlik köy oyunlarında davulla birlikte kullanılmak-tadır. Anadolu’da şimşir, dişbudak, ıhlamur, kızılcık, ceviz ve ardıç ağacından imal edilen zurna büyüklük ve ses rengine göre kaba zurna, orta kaba zurna ve cura zurna (Zil Zurna) olmak üzere üç çeşittir.
Terminoloji
Zurnayı oluşturan parçalar Anadolu terminolojisinde yöresel farklılıklar göstermek-tedir:
Baş ve çatal bölümü
zaynak -Ankara, nazik -Abdallarda, ula -Uludağ, çatal -Çankırı, zinak -Diyarbakır, nezik -Gaziantep, fasla -Kırklareli, zaynak -Kürtçe
Boru kısmı
metef -Ankara, metem -Abdal-lar, çığırdan -Uludağ, demir -Çankırı, bülbülük -Diyarbakır, kanel -Kırklareli, metef -Kürtçe, lüle -Sivas
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder