DİSK KAYMASI
Disk kaymasi agriya yol açabilir ve zamanla normal hareketi kisitlar. Ancak, vakalarin büyük bir bölümü, zamanla tam olarak iyilesir. Sirt ve bel sorunlari, agrili rahatsizliklarin en sik rastlanan nedenlerindendir...
Sirt agrisinin birçok nedeni vardir; disk kaymasi bunlardan yalnizca biridir. Aslinda, birçok sirt agrisi vakasinda agri kendiliginden geçer. Tibbi tedavi, ancak agri yineliyorsa ve çok siddetliyse uygulanir.
Diskler, belkemigini olusturan omurlar arasinda yer alan doku yastiklaridir. Her disk, bag dokusundan, sert bir dis tabaka ile daha yumusak, peltemsi yapida, "çekirdek" denen bir iç tabakadan olusur. Diskin islevleri, omurlar arasinda siki bir baglanti saglamak ve bir yastik gibi, belkemigi kolonuna binen yükü sogurmaktir.
Bir disk kaymasinda disk, gerçekten kaymis degildir. Sert dis tabaka yarilir; daha yumusak iç tabaka, tipki dis macununun tüpteki bir yariktan fiskirmasi gibi, yariktan disari çikar. Diskin yumusak iç tabakasi, çocuklukta iyice yumusak ve peltemsi kivamdadir. Yillar geçtikçe bu madde yavas yavas kurur; orta yasta pelte kivamini yitirir; yas ilerledikçe de katilasir. Daha ileri yaslarda disk, nedbe dokusu gibi bir nitelik kazanir. Bu nedenle, yas ilerledikçe disk kaymasi olasiligi azalir ve bu durum, bir genç ya da orta yas rahatsizligi sayilabilir.
Disk kaymasi, diskin dis tabakasinin en zayif oldugu yerde, yani her omur hizasinda omurilikten çikan sinir köklerinin önünde görülür. Kisinin omurilik kanali biraz darsa, firlayan disk maddesi bu düzeyde sinire baski yaparak disk kaymasinin bilinen belirtilerini ortaya çikarir. Belkemigi en çok sirtin alt bölümüne rastlayan düzeyde yüklenmeye ugrar. Dolayisiyla, diskin en yetersiz kaldigi yer burasidir. Ancak diskler, belkemigi kanali boyunca, her düzeyde kayabilir hem sirtta hem de boyunda.
Nedenleri
Disk kaymasi için sert dis tabakada bir çatlak olmasi gerekir. Bu da genellikle normal yaslanmanin bir sonucu olarak, dogal yipranmaya baglidir. Özellikle agir bir nesneyi uygunsuz bir biçimde kaldirma, düsme, ansizin öksürme ve hapsirma, yumusak disk çekirdeginin çatlaktan çikmasina ve siddetli bel agrisina yol açabilir.
Sirt agrisinin birçok nedeni vardir; disk kaymasi bunlardan yalnizca biridir. Aslinda, birçok sirt agrisi vakasinda agri kendiliginden geçer. Tibbi tedavi, ancak agri yineliyorsa ve çok siddetliyse uygulanir.
Diskler, belkemigini olusturan omurlar arasinda yer alan doku yastiklaridir. Her disk, bag dokusundan, sert bir dis tabaka ile daha yumusak, peltemsi yapida, "çekirdek" denen bir iç tabakadan olusur. Diskin islevleri, omurlar arasinda siki bir baglanti saglamak ve bir yastik gibi, belkemigi kolonuna binen yükü sogurmaktir.
Bir disk kaymasinda disk, gerçekten kaymis degildir. Sert dis tabaka yarilir; daha yumusak iç tabaka, tipki dis macununun tüpteki bir yariktan fiskirmasi gibi, yariktan disari çikar. Diskin yumusak iç tabakasi, çocuklukta iyice yumusak ve peltemsi kivamdadir. Yillar geçtikçe bu madde yavas yavas kurur; orta yasta pelte kivamini yitirir; yas ilerledikçe de katilasir. Daha ileri yaslarda disk, nedbe dokusu gibi bir nitelik kazanir. Bu nedenle, yas ilerledikçe disk kaymasi olasiligi azalir ve bu durum, bir genç ya da orta yas rahatsizligi sayilabilir.
Disk kaymasi, diskin dis tabakasinin en zayif oldugu yerde, yani her omur hizasinda omurilikten çikan sinir köklerinin önünde görülür. Kisinin omurilik kanali biraz darsa, firlayan disk maddesi bu düzeyde sinire baski yaparak disk kaymasinin bilinen belirtilerini ortaya çikarir. Belkemigi en çok sirtin alt bölümüne rastlayan düzeyde yüklenmeye ugrar. Dolayisiyla, diskin en yetersiz kaldigi yer burasidir. Ancak diskler, belkemigi kanali boyunca, her düzeyde kayabilir hem sirtta hem de boyunda.
Nedenleri
Disk kaymasi için sert dis tabakada bir çatlak olmasi gerekir. Bu da genellikle normal yaslanmanin bir sonucu olarak, dogal yipranmaya baglidir. Özellikle agir bir nesneyi uygunsuz bir biçimde kaldirma, düsme, ansizin öksürme ve hapsirma, yumusak disk çekirdeginin çatlaktan çikmasina ve siddetli bel agrisina yol açabilir.
Belirtiler
Kayan bir disk sinir köküne baski yaptiginda, belirtiler sirt ile belde ve sinir kökünün dagildigi bölgede olur. Bu bölge sirtin alt kesimiyse, agri bacaklarda da hissedilir. Hasta, bel ve sirttaki belirtilerden biri olan siddetli agrinin yerini tam olarak söyleyemez. Özellikle baslangiçta belkemiginin iki yaninda uzanan kaslarda agrili kasilmalar da olur. Hasta hareket edince agrisi artar, sirtüstü yatinca rahatlar. Öksürme ve aksirma, firlamis disk maddesini daha da disari çikarip, sirtta ve bacaklarda keskin agrilar yapabilir. Hasta bilmeden baskiya ugrayan sinir kökünün yükünü azaltmak için kayan diskin ters yanina dogru egilir. Sinir kökü üstündeki baski çok siddetli degilse, sinir islevini sürdürür ama agri da vardir. Beyin, agrili baskinin disk bölgesinden geldigini algilayamaz; durumu, sinirin sonlandigi beden bölgesinden gelen agri olarak yorumlar. Sirtin alt bölümündeki bir disk kaymasi, siyatik sinirini uyarir ve agri uylukta, baldirda, topuk ve ayakta hissedilir. Bu agriya "siyatik agrisi" denir.Sinir kökünü etkileyen çok daha siddetli baskilar, sinirin islevini bütünüyle sona erdirebilir. Bu durumda sinirin dagildigi deri bölgelerinde duyu yitimi olur; hafif bir dokunma ya da igne batmasi duyulmaz. Öte yandan sinirin gittigi kaslar zayiflayabilir, hatta felç olabilir. Diz refleksi gibi refleksler ortadan kalkabilir. Yalniz bir sinir kökü etkilenmisse o kadar ciddi bir durum ortaya çikmayabilir; sinirlerin her biri küçük bir deri bölgesine ya da sinirli sayida kasa dagilir. Ancak idrarkesesinin ya da üreme organlarinin sinirleri etkilenirse, bu organlarin islevi sürekli olarak aksayabilir. Bu gibi durumlarda, sinirler üstündeki baskiyi azaltmak için acil tibbi bakim gerekir.
Tedavisi
Akut disk kaymasi olan insanlarin yüzde 90indan fazlasinda durum, yatakta dinlenmeyle düzelir. Disari çikan yumusak disk içi maddesi, genellikle kuruyup ufalarak sinir kökündeki baskiyi kaldirir.Dolayisiyla baslica tedavi, dinlenmedir. Doktor muayene sonucu belirgin bir disk kaymasi saptamissa, hastaya sirtüstü yatarak dinlenmesini salik verecektir. Düz yatista, yumusak iç maddenin tasmasina yol açan disk baskisi en düsük düzeydedir. Ayakta durusta ise basinç, daha fazladir. Oturma ve egilme gibi sirtin büküldügü durumlarda ise, basinç iyice artar. Yumusak bir yatak da sirtin bükülmesine neden olur. O yüzden en iyisi yatagin altina bir tahta yerlestirmek ya da yer yataginda yatmaktir.
Agri kesici ilaçlar agriyi azaltir ama tam olarak kesmez. Kas gevsetici ilaçlar da agrili kas spazmini giderir. Hastalarin çogu, birkaç gün ile üç hafta arasinda yatakta dinlenerek düzelir. Hemen ayaga kalkmak, hastaligin yinelenmesine neden olur.
Dinlenmeyle iyilesmeyen hastalarin baska yöntemlerle tedavi edilmesi gerekir. Bir süre bir hastanede yatmalari ve belki agrinin azaltilmasi için bacaklarina çekme uygulanmasi iyi gelebilir. Yine iyilesmeyenlerin özel bir röntgenle durumlari yeniden incelenir. Siradan röntgen, omurlarin yalnizca gövdesini gösterir. Diskin kendisi, kemikler arasinda bir bosluk olarak görülür. Bu bosluk, akut disk kaymasnida degisime ugrayip, farkli bir görünüm vermediginden "radikülografi" ya da "miyelografi" olarak adlandirilan röntgen yöntemlerine basvurulur. Omurilik kanalinin hemen disindaki bosluga röntgen isinlariyla görünebilen bir boya verilir. Diskte kayma varsa, sürekliligi bozarak, boyanin dagiliminda bir çentik olarak belirir. Disk kaymalarinda ameliyat ancak dinlenme yetersiz kalmissa, sinir köklerinin islevinin bozulduguna iliskin belirtiler varsa ve idrarkesesi ile üreme organlarinin sinirleri etkilenmisse uygulanir. "Laminektomi" olarak adlandirilan ameliyatta omuriligi çevreleyen kemiklerde küçük bir oyuk açilir; omurilik sinir kökleriyle birlikte hafifçe yana itilir ve disk çikarilir. Hastalar genellikle ameliyattan iki hafta sonra ayaga kalkabilirler.
Disk kaymasinda, fizik tedavi gibi baska tedavi yöntemleri de yararli olabilir. Fizik tedavide, agriyi zamanla azaltan isi tedavisi ve çekme egzersizleri uygulanir. Çekme, bir olasilikla kas spazmini da çözerek, agriyi azaltir. Egzersiz sirt ve karin kaslarini güçlendirerek, bu kaslarin belkemigine ve sirt eklemlerine binen yükün bir bölümünü almasini saglar. Ancak, bu uygulamalarin hiçbiri, iyilesme sürecini hizlandirmaz; yalniz hastayi rahatlatir.
Kimi ülkelerde de fizik tedavi uzmanlari ve bazi doktorlar tarafindan "manipülasyon" adi verilen bir tedavi yöntemi uygulanir. Amaç, firlamis disk maddesini sinir köküne degdigi yerden uzaklastirmak, siniri de bölgede olusabilecek herhangi bir iltihaptan korumaktir. Firlamis olan yumusak disk maddesi sert dis tabaka içine geri sokulamaz Bu, tipki sikilmis dis macununu tüpün içine yeniden sokmaya benzer. Ancak, sinir kökü üstündeki baskiyi azaltmak için bazi girisimlerde bulunulabilinir.
Bir baska yararli uyulama da epidural enjeksiyonlardir. Omurilik kanalinin hemen disindaki bosluga, steroit kortizonlu bir ilaca karistirilmis bir miktar lokal anestezik verilir. Ilaç, sinir köklerinin omurilik kordonundan ayrildigi yere ulasir. Ayrica, siyatik sinirleri hareket ettirilir ve sinir kökleri çevresinde olusabilecek küçük nedbe parçalarini gidermek için bacaklara manipülasyon yapilir. Bu tedavi, akut disk kaymasinin öteki belirtileri giderilip siyatik sürüyorsa ve bu yolla hemen rahatlama oluyorsa uygulanir.
Bazi doktorlar, disk kaymasindan sonraki iyilesme döneminde hastalarini sirt bükülmesinden korumak için sirt destekleri ve korseler de verirler. Ancak, uzun süreli korse kullanimi, sirt kaslarinin zayiflamasina neden olabilir.
Disk kaymasi geçirenler ya da ugraslari dolayisiyla böyle bir tehlike altinda olanlar, bellerine ve sirtlarina dikkat etmesini ögrenmelidirler. Yerden bir sey kaldirilacagi zaman bel yerine dizleri bükmek, agir yük kaldirmaktan kaçinmak, belkemiginin sagligini korumada en önemli noktalardir. Öte yandan, sismanlamamak da son derece önemlidir. Alinacak her fazla kilo, sirta daha fazla yük bindirir. Düzenli egzersiz, sirt kaslarinin dayanikliligini artirir. Yüzme yerçekiminin etkisini azalttigi ve diskleri asiri yük altinda kalmaktan kurtardigi için, özellikle yararlidir. Sert bir yatak da sirti egilmekten korur.
Kimi insanlar, tedaviden sonra bile tam olarak iyilesememektedirler. Agir ugraslari olanlarin daha hafif islere geçmesi gerekli olmaktadir. Sirti yormayacak biçimde yasamalidirlar. Akut disk kaymasi geçirenlerin büyük bir bölümü tümüyle iyilesmekte ve daha önceki çalisma düzenine dönebilmektedir. Gerçi iyilesme süreci birkaç ay almaktadir ama sabrin karsiligi iyi bir sonuç olmaktadir.
kaynak araştırma
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder