Buzul Gölleri ise yüksek dağlarımızda IV. zamanın ilk yarısında buzul oymaları sonucunda ortaya çıkan çanaklarda meydana gelmişlerdir. Bu tip göllere memleketimizde Cilo Dağlarında, Doğu Karadeniz Dağlarında, Kaçkar Dağı'nda, Doğu Anadolu'da, Munzur Dağlarında, Orta Toroslarda, Aladağlar ve Bolkar Dağlarında rastlanmaktadır.
Kalkerlerin yoğun olduğu ve yer yer de Jips alçı taşlarının bulundukları sahalarda dikkati çeken karstik göllere ülkemizde Batı Toroslar Göller Yöresinde Menteşe Yöresinde Sivas çevresinde rastlanır. En önemlileri Kestel, Elmalı, Avlan, Söğüt, Kovada, Suğla Gölleri'dir.Set Gölleri ise ülkemizde oldukça çok sayıdadır. Bunlar heyelan, birikinti konisi, delta, akarsu, lav, volkan sedleri olarak farklı şekillerde meydana gelirler. Bu tip göllere ülkemizde en güzel örnekler olarak Sera, Tortum, Yedi Göller, Eğmir, Mogan, Marmara, Amik, Köyceğiz, Balık, Çıldır, Van, Terkos, Büyük ve Küçükçekmece Gölleri gösterilebilir.
Türkiye'nin Gölleri
Göller, çeşitli şekillerdeki çukur alanların sularla dolması ile meydana gelir. Gölün oluşumunu sağlayan çanaklar, tektonik, volkanik, karstik olayları ile buzul aşındırması sonucu oluşur. Ayrıca, dalga ve akıntıların faaliyetleri, akarsu vadisi veya bir havzanın akışını keserek göl oluşumunu sağlayabilir. Bu doğal olayların yanı sıra, insan eliyle oluşturulan yapay göller de vardır.Göllerimiz, oluşumunda etkili olan olayın özelliğine göre iki gruba ayrılır. Bunlar:
1. Doğal Göller
2. Baraj Gölleri
1. Doğal Göller
Doğal göller, tektonik, volkanik, karstik olaylar ile akarsular, buzullar, dalga ve akıntıların etkisiyle oluşur. Bu olaylar, tek basına göl oluşumuna sebep olduğu gibi, bazı durumlarda birden fazla olayın etkisiyle oluşmuş göller de vardır. Ülkemizin doğal göllerini; tektonik, karstik, set, volkanik, sirk ve karma yapılı göller olarak gruplandırabiliriz.
1.1. Tektonik Göller
Bu göller, yer kabuğu hareketi sonucunda oluşan çanakların sularla dolması ile meydana gelir. Ülkemizin tektonik gölleri, genellikle yer kabuğunun hâlâ hareketli olduğu fay kuşaklarını takip eder. Sapanca, İznik, Ulubat ve Kuş gölleri, Güney Marmara bölümündeki çöküntü alanlarında yer alır. Ege Bölgesi'ndeki Simav Gölü tektonik karakterlidir. Göller yöresindeki Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Ilgın (Çavuşçu), Akşehir, Eber, Kovada gölleri de tektonik çanaklarda oluşmuştur.
İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Tuz gölü, Seyfe ve Tuzla Gölleri bu özelliktedir. Doğu Anadolu Bölgesindeki Hazar ve Hozapin gölleri tektonik çukurlarda oluşmuştur. Ülkemizin en büyük doğal gölü olan Van Gölü ise tektonik, bir çukurluğun önünün lâvlarla kesilmesi sonucu oluşmuştur. Doğu Anadolu'nun diğer göllerinde de benzer özellikler görülür.
1.2. Karstik Göller
Bu göller, kireç taşı ve alçı taşı gibi çözünebilen tabakaların bulunduğu sahalarda oluşur. Yurdumuzda, bu tür arazi/erin özellikle Akdeniz ve iç Anadolu bölgelerinde yaygın olması, söz konusu alanlarda karstik göllerin oluşumunu sağlamıştır.
Karstik göller, Batı Toroslar boyunca yaygın olarak bulunur. Buradaki Kestel ve Salda gölleri tipik birer karstik göldür. Bununla birlikte yine bu alandaki Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Kovada ve Suğla gölleri gibi daha büyük göllerin oluşumu tektonik çanaklarda başlamış, karstik olaylarla devam etmiştir.
1.3. Set Gölleri
Göl oluşumuna müsait, çukur alanların açık olan kısımlarının, çeşitli olaylarla tıkanması sonucu meydana gelen göllere set gölleri denir. Söz konusu olaylarla, çukurlukların önü doğal setlerle kesilerek, set gölleri oluşmuştur.
Akarsuların oluşturduğu alüvyal set göllerinin başlıcaları,, Marmara, Çamiçi, Köyceğiz gölleri ile Ankara yakınlarındaki Mogan ve Eymir gölleridir. Volkanik set gölleri ise Doğu Anadolu'da yaygındır. Bunların başlıcaları Van, Erçek, Nazik, Çıldır, Haçlı ve Balık gölleridir.
Heyelan olayları sonucu akarsu vadilerinin tıkanması ile oluşan başlıca göller ise, Tortum, Sera, Zinav, Abant, Sülük ve Yedigöller’dir. Bunların dışında kıyılarımızda, özellikle deltalarda dalga ve akıntı faaliyetleri ile oluşmuş kıyı set gölleri de bulunmaktadır.
1.4. Volkanik Göller
Volkanizma faaliyetleri sırasında oluşan patlama çukurları ya da kraterlerde meydana gelen göllerdir. Üçüncü jeolojik zamanda yoğun volkanik faaliyetlere maruz kalan ülkemizde, volkanik kökenli göller de oluşmuştur.
İç Anadolu volkanik alanlarındaki Meke tuzlası ve Acıgöl, patlama çukurlarında oluşmuş maar gölleridir. Nemrut volkanı üzerindeki Nemrut gölü ve Isparta yakınlarındaki Gölcük Gölü krater gölleridir. Bunların yanı sıra Süphan dağının yan kraterlerinden birinde bulunan Aygır gölü bunlardandır.
1.5. Sirk Gölleri
Dağ doruklarındaki buzulların hareketleriyle ortaya çıkan çukurlarda oluşan göllere, sirk gölü denir. Yurdumuzun 2200 m'den yüksek dağları son buzul döneminde buzullaşmaya uğramıştır. Günümüzde de, Sat, Ağrı, Erciyes, Kaçkar, Bolkar ve Aladağlar üzerinde yer yer buzullar bulunmaktadır.
2. Baraj Gölleri
Akarsu ağı bakımından oldukça zengindir. Yine ülkemizde dağların geniş yer kaplaması, yüksek olması, akarsuların dar ve derin vadilerde akmasına sebep olmuştur. Bu özellikler de, baraj yapımına elverişli şartlar ortaya çıkarmıştır.
İçme ve sulama suyu temini, elektrik enerjisi üretimi, taşkın kontrolü gibi ihtiyaçlar, baraj yapımını teşvik eden diğer faktörlerdir. Ayrıca, su ürünleri üretimi ve diğer etkenler sebebiyle akarsularımız üzerinde çok sayıda baraj inşa edilmiştir.
Yurdumuzdaki akarsular üzerinde, 140’dan fazla baraj bulunmaktadır. Fırat nehri üzerindeki Atatürk, Keban, Karakaya barajları ülkemizin en büyük barajlarıdır. Dicle nehri üzerindeki en önemli baraj, Devegeçidi barajıdır.
Yurdumuzun en uzun akarsuyu olan Kızılırmak üzerinde, Hirfanlı, Kesikköprü, Kapulukaya ve Altınkaya barajları yapılmıştır. Yeşilırmak üzerinde ise, Almus, Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu barajları bulunur. Sakarya nehri üzerindeki Hasan Polatkan barajı, yurdumuzun önemli barajlarındandır. Gediz üzerindeki Demirköprü, Büyük Menderes üzerindeki Adıgüzel ve Kemer barajları, Ege Bölgesi'nin başlıca barajlarıdır. Seyhan Nehri üzerinde bulunan Seyhan ve Ceyhan Nehri üzerindeki Aslantaş barajları, Çukurova için çok büyük öneme sahiptir.
Doğal Göllerimiz
Göl Yüzölçümü (km²) Derinlik (m) Yer Su cinsi
Van Gölü 3713 451 Van,Bitlis Sodalı su
Tuz Gölü 1500 171 Konya, Aksaray, Ankara Tuzlu su
Beyşehir Gölü 656 10 Konya, Isparta Tatlı su
Eğirdir Gölü 482 14 Isparta Tatlı su
İznik Gölü 308 80 Bursa Tatlı su
Burdur Gölü 200 110 Burdur,Isparta Acı su
Manyas Gölü (Kuş gölü olarak da adlandırılır.) 166 3-4 Bandırma Tatlı su
Acıgöl 153 38 Afyonkarahisar, Denizli Acı su(sülfatlı)
Uluabat Gölü 134 1-2 Bursa Tatlı su
Çıldır Gölü 115 42 Ardahan, Kars Tatlı su
Palas Tuzla Gölü 106 15 Palas/Sarıoğlan/Kayseri Tuzlu su
Eber Gölü 104 Afyonkarahisar Tatlı su
Erçek Gölü 98 Van Tatlı su
Hazar Gölü 86 79 Elazığ Tatlı su
Bafa Gölü 60 21 Aydın, Muğla Tatlı su
Köyceğiz Gölü 52 Muğla-Köyceğiz Tatlı su
Işıklı Gölü 49 Denizli s Tatlı su
Nazik Gölü 48 40-50 Bitlis Tatlı su
Sapanca Gölü 47 Adapazarı Tatlı su
Salda Gölü 45 184 Burdur Tatlı su
Gölü 37 Kayseri Tatlı su
Gölü 35 * Tatlı su
Balık Gölü 34 Ağrı-Doğubeyazıt Tatlı su
Marmara Gölü 34 Manisa-Salihli Tatlı su
Çöl Gölü 32 * Tatlı su
Durusu Gölü 25 İstanbul Tatlı su
Karine Gölü 24 * Tatlı su
Tuzla Gölü 23 15 Tuzla Tatlı su
Küçükçekmece Gölü 16 20 Küçükçekmece, Avcılar Tatlı su
Yarışlı Gölü 16 8,6 Burdur-Yeşilova Tatlı su
Haçlı Gölü 16 Muş Tatlı su
Seyfe Gölü 15 Kırşehir Tatlı su
Akyayan Gölü 15 * Tatlı su
Hozapin Gölü 14 * Tatlı su
Arin Gölü 13 * Tatlı su
Nemrut Gölü 12 Adıyaman Tatlı su
Balık Gölü 12 * Tatlı su
Büyükçekmece Gölü 11 Büyükçekmece Tatlı su
Boluk Gölü 11 * Tatlı su
Akdoğan Gölü 11 * Tatlı su
Çavuşlu Gölü 9 * Tatlı su
Düden Gölü 8 * Tatlı su
Gala Gölü 8 Enez, İpsala Tatlı su
Karataş Gölü 6 * Tatlı su
Mogan Gölü 6 Gölbaşı, Ankara Tatlı su
Yapay Göllerimiz
Göl Yüzölçümü Derinlik 'denizliYer' Su cinsi
Atatürk Baraj Gölü 817 Şanlıurfa,Adıyaman
Keban Baraj Gölü 675 Elazığ,Tunceli,ERZİNCAN
Karakaya Baraj Gölü 298 Malatya,Elazığ,Diyarbakır
Hirfanlı Baraj Gölü 263 Ankara,Kırşehir
Altınkaya Baraj Gölü 118 Samsun
Sarıyar Baraj Gölü 83 Ankara, Eskişehir
Seyhan Baraj Gölü 67 Adana
Kılıçkaya Baraj Gölü 64 Sivas, Giresun
Aslantaş Baraj Gölü 49 Adana
Demirköprü Baraj Gölü 47 Manisa
Karacaören Baraj Gölü 45 Burdur,Isparta
Büyükçekmece Gölü 43 İstanbul
Menzelet Gölü 42 Kahramanmaraş
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder